Albin Kurti je izabran pod pretpostavkom da će se pozabaviti socijalno-ekonomskim problemima Kosova, podići narod iz pepela rata, dati mu nadu i vratiti dostojanstvo. Nažalost, više od dvije godine kasnije Kurti nema šta da pokaže od svojih obećanja.
U protekle dvije godine napisao sam nekoliko mišljenja o situaciji na Kosovu i o tome kako su uzastopne vlade zapravo izneverile svoj narod. Ali, kada je premijer Albin Kurti preuzeo vlast, osjećao sam se zadovoljno što je Kosovo konačno izabralo premijera koji će iskoristiti priliku i izvući svoju zemlju iz 12 godina zastoja.
Međutim, uz najbolje namjere, Kurtijevi prioriteti nisu bili u skladu sa onim što javnost želi i treba. Postao je opsjednut onim što predsjednik Srbije Aleksandar Vučić kaže ili radi, a posebno je želeo da potvrdi svoju moć nad srpskom zajednicom na Kosovu kao da prava nezavisnost njegove zemlje u potpunosti počiva na tome da li će ta zajednica da se zavjetuje na vjernost zastavi Kosova.
I dalje vjerujem da Kurti može da promjeni kurs i da svoju zemlju postavi na putanju koja je u skladu sa njegovom vizijom da Kosovo postane nezavisna i prosperitetna demokratija ako samo promjeni prioritete u svojoj unutrašnjoj i spoljnoj agendi.
Postoji pet činjenica koje Kurti izgleda ignoriše, a koje su mogle dramatično da promjene kurs Kosova na bolje.
EU i SAD garanti nezavisnosti Kosova
Za početak, EU i SAD su u krajnjoj liniji garanti nezavisnosti Kosova i ne bi ponudile nikakvo rješenje za probleme Kosova, uključujući sukob sa Srbijom, kao i sa etničkim Srbima, koje bi pod bilo kojim okolnostima ugrozilo nezavisnost i teritorijalni integritet Kosova.
Na kraju krajeva, ove dvije sile zajedno su omogućile da Kosovo postane suverena država i obezbjedi njegovu nezavisnost i dugoročnu bezbjednost. Bilo bi strateški samoporažavajuće ako bi odustali od svoje posvećenosti. Kurti je pokazao kratkovidost time što nije poslušao njihove savjete, i umjesto da ojača kritične veze između svoje zemlje i EU-SAD, on ih je odbio, posebno u vezi sa potrebom za novim izborima u oblastima sa pretežno etničkim Srbima na sjeveru Kosova.
Najskorije izbore bojkotovali su kosovski Srbi; samo pet odsto ukupnog stanovništva ove oblasti glasalo je i biralo gradonačelnike Albanaca – od kojih je jedan dobio samo 100 glasova – koji svakako ne predstavljaju ogromnu većinu stanovništva u tim oblastima uprkos činjenici da su izbori bili slobodni i fer, pošto su svi dobro znali prije izbora da će ih srpska zajednica bojkotovati. Američki državni sekretar Antony Blinken izjavio je u odgovoru na nemire: „Snažno osuđujemo akcije vlade Kosova koje eskaliraju tenzije na sjeveru i povećavaju stabilnost“.
Zbunjujuće je zašto bi premijer Kosova, zemlje koja skoro isključivo zavisi od političke podrške SAD i EU, ekonomske pomoći i bezbjednosnih garancija, prkosio njihovim preporukama u vezi sa većinski srpskim opštinama na Kosovu, kada je u stvari saradnja i saradnja sa EU je od ključnog značaja za integraciju Kosova. Ovo je navelo američke ličnosti, uključujući američkog ambasadora u Srbiji Christophera Hilla, da otvoreno kažu o Kurtiju: „Imamo nekih veoma fundamentalnih pitanja sa njim o tome da li možemo da računamo na njega kao partnera.
Zajednicu srpskih opština, koja je dogovorena prije nekoliko godina, premijer Kurti je trebalo da sprovede ubrzo nakon što je preuzeo vlast. Naravno, umjesto da radi ruku pod ruku sa EU i uživa njenu podršku, EU je na kraju nametnula oštre sankcije Kosovu i zaustavila proces integracije.
Centar strategije Zapadnog Balkana je Kosovo
Drugo, izgleda da Kurti ne cijeni činjenicu da je za SAD i EU Kosovo dio njihovog ukupnog strateškog interesa na Balkanu, posebno sada kada bjesni rat u Ukrajini i kada će predsjednik Rusije Vladimir Putin učiniti sve što je u njegovoj moći da destabilizuje region. A s obzirom na vjersku, istorijsku i kulturnu pripadnost Rusije i Srbije, očigledno je da bi Putin taj odnos maksimalno iskoristio da služi svojim neposrednim interesima.
Dakle, da bi SAD i EU smanjile Putinov uticaj na Vučića, treba da se prilagode Vučiću, naravno samo do tačke koja ne ugrožava nacionalnu bezbjednosti Kosova. Ovo ne znači da su Vučićevo odbijanje da prizna Kosovo i nedostatak saradnje prihvatljivi, ali nepotrebno otuđenje je kontraproduktivno i za nacionalne interese Kosova i za strateške interese SAD i EU.
Opštine sa srpskom većinom
Treće, Kurti posvećuje i nastavlja da posvećuje previše vremena većinski srpskim opštinama kao da će njihovo potčinjavanje sopstvenoj političkoj doktrini obezbjediti nezavisnost Kosova. Počevši od spora oko registarskih tablica, preko nesloge oko Zajednice srpskih opština, do nesrećnih izbora na većinski srpskim sredinama, uz još neka neozbiljna pitanja, nisu ništa drugo nego odvratili od njegovog primarnog zadatka da se stara o potrebama svog naroda.
Zaista, bez obzira na to koliko daleko Srbija može da ode da podstakne kosovske Srbe da se angažuju u bilo kojoj vrsti antivladinih aktivnosti, oni ne mogu ni na koji smislen način da ugroze nezavisnost Kosova. Iako Vučić to neće da prizna, on predobro zna da ne može ni sada, ni bilo koga u budućnosti da zauzme većinsko srpsko područje na Kosovu, a sigurno neće ni shvatiti svoju tvrdnju da je Kosovo sastavni dio Srbije.
Otuđenje EU
Četvrto, prilično je zbunjujuće da za premijera koji vatreno nastoji da integriše Kosovo u EU, on otuđuje samu Uniju kojoj želi da se pridruži, ne preduzimajući sve neophodne mjere da ispuni socio-ekonomske, političke i demokratskim standardima. Od dana kada je došao na vlast, Kurti je trebalo da uloži većinu svog vremena, resursa i političkog uticaja da drastično poboljša životni standard i kvalitet života svakog običnog građanina Kosova.
Trebalo je da se fokusira na mnogo toga što je obećao da će uraditi ako bude izabran. Ovo uključuje ekonomski razvoj, privlačenjem domaćih i stranih investicija kako bi se obezbjedile mogućnosti za zapošljavanje i sprečio odliv mozgova koji utiče na svaku industriju i erodira društveno tkivo Kosova.
U prvoj polovini godine, vlada je potrošila samo nevjerovatnih 18 odsto (150 miliona eura) svog budžeta od 844 miliona eura za kapitalne investicije. Odliv mozgova iz zemlje raste; prije deset godina 15.000-20.000 Kosovara je napuštalo zemlju svake godine u potrazi za boljim poslom, u posljednjih pet godina, broj se skoro udvostručio na 30.000 godišnje.
Kurti je takođe obećao da će poboljšati obrazovni sistem izgradnjom novih škola, povećanjem plata za nastavnike i omogućavanjem lakog pristupa najnovijim udžbenicima; modernizovati veliki dio infrastrukture koja se raspada; obezbjedi bolju i pristupačniju zdravstvenu zaštitu; poboljšati uslove stanovanja; i svakako, iskorijeniti korupciju koja dozvoljava zvaničnicima da rasipaju ogromne količine finansijskih sredstava, istovremeno izazivajući duboko nepovjerenje Kosovara prema njihovoj vladi.
Težnja Srbije za EU
Peto, iako Vučić ne želi da otuđi Rusiju iz navedenih razloga, Vučić ipak želi da se Srbija integriše u EU. On zna da budući prosperitet i rast Srbije zavisi od EU i da bi to postigao moraće da ispuni standarde EU tako što će se u potpunosti pridržavati demokratskih principa i ljudskih prava i poboljšati socio-ekonomske uslove u zemlji. Ali priznanje nezavisnosti Kosova ostaje centralni uslov za prijem Srbije u EU.
Pošto EU ima sopstveni interes da primi balkanske države u EU i spriječi Rusiju da uspostavi snažno uporište u bilo kojoj od balkanskih država, EU treba da stvori povoljnu atmosferu za postizanje tog cilja. Iz tog razloga, EU želi da stvori ravnopravan teren koji bi omogućio Srbiji da se distancira od Rusije, a istovremeno stekne neki teren ka integraciji u EU.
Emmanuel Macron je u ponedjeljak upozorio da su „Francuska i Njemačka dale svoja obećanja o viznoj politici i drugim ekonomskim pitanjima, koja će biti razmotrena ako se obe strane ne budu ponašale odgovorno. Moramo biti veoma oprezni u tom pogledu, posebno kada je stabilnost Zapadnog Balkana ugrožena".
Ali da bi se to desilo, Kosovo takođe mora da odigra svoju ulogu. Odnosno, što manje Kurti otuđuje Beograd i što kooperativniji postaje sa Srbijom, to Vučića više stavlja u 'defanzivu'. Ovo nikako nije umirenje Srbije na račun Kosova, jer u krajnjem slučaju obe zemlje moraju da riješe svoj sukob ako traže prijem u EU.
Vjerujem da bi Kurti mogao imati sve što je potrebno da promjeni kurs i fokusira se na ono za čim ljudi žude. Oni žele poslove, žele mogućnosti, žele da rastu i napreduju, žele da se osjećaju sigurno i bezbjedno, žele da budu slobodni da se izraze bez štete i žele da budu saslušani. Ovo je poziv za buđenje i Kurtiju će biti dobro da ih sasluša, prije nego što bude prekasno.
Piše: Alon Ben Meir, politikolog
Izvor: Emerging Europe/Kosovoonline
Međutim, uz najbolje namjere, Kurtijevi prioriteti nisu bili u skladu sa onim što javnost želi i treba. Postao je opsjednut onim što predsjednik Srbije Aleksandar Vučić kaže ili radi, a posebno je želeo da potvrdi svoju moć nad srpskom zajednicom na Kosovu kao da prava nezavisnost njegove zemlje u potpunosti počiva na tome da li će ta zajednica da se zavjetuje na vjernost zastavi Kosova.
I dalje vjerujem da Kurti može da promjeni kurs i da svoju zemlju postavi na putanju koja je u skladu sa njegovom vizijom da Kosovo postane nezavisna i prosperitetna demokratija ako samo promjeni prioritete u svojoj unutrašnjoj i spoljnoj agendi.
Postoji pet činjenica koje Kurti izgleda ignoriše, a koje su mogle dramatično da promjene kurs Kosova na bolje.
EU i SAD garanti nezavisnosti Kosova
Za početak, EU i SAD su u krajnjoj liniji garanti nezavisnosti Kosova i ne bi ponudile nikakvo rješenje za probleme Kosova, uključujući sukob sa Srbijom, kao i sa etničkim Srbima, koje bi pod bilo kojim okolnostima ugrozilo nezavisnost i teritorijalni integritet Kosova.
Na kraju krajeva, ove dvije sile zajedno su omogućile da Kosovo postane suverena država i obezbjedi njegovu nezavisnost i dugoročnu bezbjednost. Bilo bi strateški samoporažavajuće ako bi odustali od svoje posvećenosti. Kurti je pokazao kratkovidost time što nije poslušao njihove savjete, i umjesto da ojača kritične veze između svoje zemlje i EU-SAD, on ih je odbio, posebno u vezi sa potrebom za novim izborima u oblastima sa pretežno etničkim Srbima na sjeveru Kosova.
Najskorije izbore bojkotovali su kosovski Srbi; samo pet odsto ukupnog stanovništva ove oblasti glasalo je i biralo gradonačelnike Albanaca – od kojih je jedan dobio samo 100 glasova – koji svakako ne predstavljaju ogromnu većinu stanovništva u tim oblastima uprkos činjenici da su izbori bili slobodni i fer, pošto su svi dobro znali prije izbora da će ih srpska zajednica bojkotovati. Američki državni sekretar Antony Blinken izjavio je u odgovoru na nemire: „Snažno osuđujemo akcije vlade Kosova koje eskaliraju tenzije na sjeveru i povećavaju stabilnost“.
Zbunjujuće je zašto bi premijer Kosova, zemlje koja skoro isključivo zavisi od političke podrške SAD i EU, ekonomske pomoći i bezbjednosnih garancija, prkosio njihovim preporukama u vezi sa većinski srpskim opštinama na Kosovu, kada je u stvari saradnja i saradnja sa EU je od ključnog značaja za integraciju Kosova. Ovo je navelo američke ličnosti, uključujući američkog ambasadora u Srbiji Christophera Hilla, da otvoreno kažu o Kurtiju: „Imamo nekih veoma fundamentalnih pitanja sa njim o tome da li možemo da računamo na njega kao partnera.
Zajednicu srpskih opština, koja je dogovorena prije nekoliko godina, premijer Kurti je trebalo da sprovede ubrzo nakon što je preuzeo vlast. Naravno, umjesto da radi ruku pod ruku sa EU i uživa njenu podršku, EU je na kraju nametnula oštre sankcije Kosovu i zaustavila proces integracije.
Centar strategije Zapadnog Balkana je Kosovo
Drugo, izgleda da Kurti ne cijeni činjenicu da je za SAD i EU Kosovo dio njihovog ukupnog strateškog interesa na Balkanu, posebno sada kada bjesni rat u Ukrajini i kada će predsjednik Rusije Vladimir Putin učiniti sve što je u njegovoj moći da destabilizuje region. A s obzirom na vjersku, istorijsku i kulturnu pripadnost Rusije i Srbije, očigledno je da bi Putin taj odnos maksimalno iskoristio da služi svojim neposrednim interesima.
Dakle, da bi SAD i EU smanjile Putinov uticaj na Vučića, treba da se prilagode Vučiću, naravno samo do tačke koja ne ugrožava nacionalnu bezbjednosti Kosova. Ovo ne znači da su Vučićevo odbijanje da prizna Kosovo i nedostatak saradnje prihvatljivi, ali nepotrebno otuđenje je kontraproduktivno i za nacionalne interese Kosova i za strateške interese SAD i EU.
Opštine sa srpskom većinom
Treće, Kurti posvećuje i nastavlja da posvećuje previše vremena većinski srpskim opštinama kao da će njihovo potčinjavanje sopstvenoj političkoj doktrini obezbjediti nezavisnost Kosova. Počevši od spora oko registarskih tablica, preko nesloge oko Zajednice srpskih opština, do nesrećnih izbora na većinski srpskim sredinama, uz još neka neozbiljna pitanja, nisu ništa drugo nego odvratili od njegovog primarnog zadatka da se stara o potrebama svog naroda.
Zaista, bez obzira na to koliko daleko Srbija može da ode da podstakne kosovske Srbe da se angažuju u bilo kojoj vrsti antivladinih aktivnosti, oni ne mogu ni na koji smislen način da ugroze nezavisnost Kosova. Iako Vučić to neće da prizna, on predobro zna da ne može ni sada, ni bilo koga u budućnosti da zauzme većinsko srpsko područje na Kosovu, a sigurno neće ni shvatiti svoju tvrdnju da je Kosovo sastavni dio Srbije.
Otuđenje EU
Četvrto, prilično je zbunjujuće da za premijera koji vatreno nastoji da integriše Kosovo u EU, on otuđuje samu Uniju kojoj želi da se pridruži, ne preduzimajući sve neophodne mjere da ispuni socio-ekonomske, političke i demokratskim standardima. Od dana kada je došao na vlast, Kurti je trebalo da uloži većinu svog vremena, resursa i političkog uticaja da drastično poboljša životni standard i kvalitet života svakog običnog građanina Kosova.
Trebalo je da se fokusira na mnogo toga što je obećao da će uraditi ako bude izabran. Ovo uključuje ekonomski razvoj, privlačenjem domaćih i stranih investicija kako bi se obezbjedile mogućnosti za zapošljavanje i sprečio odliv mozgova koji utiče na svaku industriju i erodira društveno tkivo Kosova.
U prvoj polovini godine, vlada je potrošila samo nevjerovatnih 18 odsto (150 miliona eura) svog budžeta od 844 miliona eura za kapitalne investicije. Odliv mozgova iz zemlje raste; prije deset godina 15.000-20.000 Kosovara je napuštalo zemlju svake godine u potrazi za boljim poslom, u posljednjih pet godina, broj se skoro udvostručio na 30.000 godišnje.
Kurti je takođe obećao da će poboljšati obrazovni sistem izgradnjom novih škola, povećanjem plata za nastavnike i omogućavanjem lakog pristupa najnovijim udžbenicima; modernizovati veliki dio infrastrukture koja se raspada; obezbjedi bolju i pristupačniju zdravstvenu zaštitu; poboljšati uslove stanovanja; i svakako, iskorijeniti korupciju koja dozvoljava zvaničnicima da rasipaju ogromne količine finansijskih sredstava, istovremeno izazivajući duboko nepovjerenje Kosovara prema njihovoj vladi.
Težnja Srbije za EU
Peto, iako Vučić ne želi da otuđi Rusiju iz navedenih razloga, Vučić ipak želi da se Srbija integriše u EU. On zna da budući prosperitet i rast Srbije zavisi od EU i da bi to postigao moraće da ispuni standarde EU tako što će se u potpunosti pridržavati demokratskih principa i ljudskih prava i poboljšati socio-ekonomske uslove u zemlji. Ali priznanje nezavisnosti Kosova ostaje centralni uslov za prijem Srbije u EU.
Pošto EU ima sopstveni interes da primi balkanske države u EU i spriječi Rusiju da uspostavi snažno uporište u bilo kojoj od balkanskih država, EU treba da stvori povoljnu atmosferu za postizanje tog cilja. Iz tog razloga, EU želi da stvori ravnopravan teren koji bi omogućio Srbiji da se distancira od Rusije, a istovremeno stekne neki teren ka integraciji u EU.
Emmanuel Macron je u ponedjeljak upozorio da su „Francuska i Njemačka dale svoja obećanja o viznoj politici i drugim ekonomskim pitanjima, koja će biti razmotrena ako se obe strane ne budu ponašale odgovorno. Moramo biti veoma oprezni u tom pogledu, posebno kada je stabilnost Zapadnog Balkana ugrožena".
Ali da bi se to desilo, Kosovo takođe mora da odigra svoju ulogu. Odnosno, što manje Kurti otuđuje Beograd i što kooperativniji postaje sa Srbijom, to Vučića više stavlja u 'defanzivu'. Ovo nikako nije umirenje Srbije na račun Kosova, jer u krajnjem slučaju obe zemlje moraju da riješe svoj sukob ako traže prijem u EU.
Vjerujem da bi Kurti mogao imati sve što je potrebno da promjeni kurs i fokusira se na ono za čim ljudi žude. Oni žele poslove, žele mogućnosti, žele da rastu i napreduju, žele da se osjećaju sigurno i bezbjedno, žele da budu slobodni da se izraze bez štete i žele da budu saslušani. Ovo je poziv za buđenje i Kurtiju će biti dobro da ih sasluša, prije nego što bude prekasno.
Piše: Alon Ben Meir, politikolog
Izvor: Emerging Europe/Kosovoonline
