Danas su Kosovo i Srbija dalje od normalizacije odnosa nego što su to bili 2013. Nalazimo se na tački gdje moramo da normalizujemo dijalog – ocenio je za KoSSev glavni istraživač Kosovskog centra za bezbjednosne studije Dan Ilazi.
Na današnji dan tadašnji kosovski i srpski premijeri Hashim Thaçi i Ivica Dačić, parafirali su „Prvi sporazum o principima upravljanja odnosa o normalizaciji„, iz tzv. Briselski sporazum.
Sastoji se od petnaest tačaka od kojih se šest odnose na Zajednicu opština sa srpskom većinom.
Dokument se prije svega suštinski ticao integracije sjevera Kosova u kosovski sistem. Lokalni Srbi su inicijalno postali dio njegove primjene prije svega naporima Beograda i Srpske liste.
Deceniju kasnije, uz podsticaj Beograda i Srpske liste, Srbi sa sjevera su masovno napustili upravo one kosovske institucije u koje su, prema istom sporazumu, sa ovim političkim centrima na čelu, i integrisani prethodnih godina.
„Istorijski mirovni sporazum“ i „prva stepenica“
„Sporazum iz 2013. godine bio je istorijski mirovni sporazum koji je označio prvu instancu u tome da Kosovo i Srbija postignu konsenzus na najvišim nivoima političkog rukovodstva“, 11 godina kasnije ocjenjuje Dan Ilazi.
Potvrđuje da je Sporazum iz 2013. godine bio ključan za „proširenje institucionalne vlasti Kosova“ sa jedne i „olakšavanje integracije srpske zajednice na sjeveru“ sa druge strane.
Ilazi podsjeća na to da je upravo postizanje ovog sporazuma dovelo do prvih kosovskih opštinskih izbora na sjeveru, te napretka u procesu integracije pravosuđa i Policije Kosova.
On je sa druge strane podsetio na ono na šta su se obavezale kosovske institucije nakon donošenja Briselskog sporazuma:
„Samo tri dana nakon dogovora u Briselu, Skupština Kosova je sazvala vanrednu sjednicu 22. aprila i usvojila sporazum kroz rezoluciju podrške. Nakon toga, 28. maja, vlada je sporazum usvojila kao zakon i ratifikovala ga je Skupština kao međunarodni sporazum, sa 84 od 120 glasova za odobrenje, tri protiv i jednim uzdržanim. Ustavni sud Kosova je 2015. godine potvrdio usklađenost sporazuma sa ustavom, potvrđujući da je osnivanje Asocijacije/Zajednice opština sa srpskom većinom (ZSO) u skladu sa ustavnim zahtjevima i ugrađeno u pravni okvir Kosova“.
Upravo su ove obaveze i dalje aktuelne po Kosovou, s obzirom na to da su već mjesecima u toku napori sa međunarodne strane da kosovske vlasti pošalju Ustavnom sudu nacrt ove asocijacije (čiji su autori u EU) na ocjenu ustavnosti. Zajednica je takođe navedena sada i kao postpristupna obaveza za Kosovo, ukoliko ono bude i formalno postalo najmlađa članica Savjeta Evrope.
Ilazi je izlistao i prednosti koje je Kosovo ostvarilo ovim sporazumom: Da uspostavi ugovorne odnose sa Evropskom unijom potpisivanjem Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) 2015. koji je stupio na snagu 2016. godine.
„Štaviše, doveo je do potpisivanja Okvirnog sporazuma 2017. godine, čime je omogućeno učešće Kosova u programima EU. Ovaj razvoj događaja otvorio je brojne puteve za sektore Kosova da unaprede razmjenu sa EU i doneo konkretne koristi svim građanima“, navodi dalje.
Imali smo efikasan demokratski nadzor dijaloga što u potpunosti izostaje danas
Pored toga, domet Briselskog sporazuma vidi i u onome čega danas više nema – a to je dijalog dvije strane u okviru jednog demokratskog procesa.
„Sporazum iz 2013. takođe služi kao veoma pozitivan primjer efikasnog demokratskog nadzora u dijalogu o normalizaciji koji danas u potpunosti nedostaje“, naglasio je Ilazi.
Preokrenut proces integracije
Detektuje i negativne trendove po kosovsku stranu kada je u pitanju primjena Briselskog sporazuma.
„Nažalost, Kosovo je doživjelo neuspjehe od sporazuma iz 2013. godine, sa ključnim aspektima kao što su integracija pravosuđa, policijska saradnja i opštinska integracija koji su preokrenuti. Danas su Kosovo i Srbija dalje od normalizacije odnosa nego što su bili 2013“.
Nalazimo se na tački gde moramo da ‘normalizujemo dijalog’ prije nego da možemo da očekujemo bilo kakve opipljive rezultate od ovog procesa, upozorava ovaj stručnjak za bezbjednost.
Razloge vidi u više faktora, odnosno odgovornost na obe strane.
„Nekoliko faktora je doprinelo ovakvoj situaciji, uključujući djelovanje i nečinjenje aktuelne Vlade Kosova, kao i interes predsjednika Vučića da se održi status kvo na sjeveru Kosova. Pored toga, percepcije da je dijalog bio asimetričan i da je Kosovo tretirano nepravedno, značajno su narušile kredibilitet EU i samog procesa“, ocjenio je Ilazi u komentaru za KoSSev.
Sastoji se od petnaest tačaka od kojih se šest odnose na Zajednicu opština sa srpskom većinom.
Dokument se prije svega suštinski ticao integracije sjevera Kosova u kosovski sistem. Lokalni Srbi su inicijalno postali dio njegove primjene prije svega naporima Beograda i Srpske liste.
Deceniju kasnije, uz podsticaj Beograda i Srpske liste, Srbi sa sjevera su masovno napustili upravo one kosovske institucije u koje su, prema istom sporazumu, sa ovim političkim centrima na čelu, i integrisani prethodnih godina.
„Istorijski mirovni sporazum“ i „prva stepenica“
„Sporazum iz 2013. godine bio je istorijski mirovni sporazum koji je označio prvu instancu u tome da Kosovo i Srbija postignu konsenzus na najvišim nivoima političkog rukovodstva“, 11 godina kasnije ocjenjuje Dan Ilazi.
Potvrđuje da je Sporazum iz 2013. godine bio ključan za „proširenje institucionalne vlasti Kosova“ sa jedne i „olakšavanje integracije srpske zajednice na sjeveru“ sa druge strane.
Ilazi podsjeća na to da je upravo postizanje ovog sporazuma dovelo do prvih kosovskih opštinskih izbora na sjeveru, te napretka u procesu integracije pravosuđa i Policije Kosova.
On je sa druge strane podsetio na ono na šta su se obavezale kosovske institucije nakon donošenja Briselskog sporazuma:
„Samo tri dana nakon dogovora u Briselu, Skupština Kosova je sazvala vanrednu sjednicu 22. aprila i usvojila sporazum kroz rezoluciju podrške. Nakon toga, 28. maja, vlada je sporazum usvojila kao zakon i ratifikovala ga je Skupština kao međunarodni sporazum, sa 84 od 120 glasova za odobrenje, tri protiv i jednim uzdržanim. Ustavni sud Kosova je 2015. godine potvrdio usklađenost sporazuma sa ustavom, potvrđujući da je osnivanje Asocijacije/Zajednice opština sa srpskom većinom (ZSO) u skladu sa ustavnim zahtjevima i ugrađeno u pravni okvir Kosova“.
Upravo su ove obaveze i dalje aktuelne po Kosovou, s obzirom na to da su već mjesecima u toku napori sa međunarodne strane da kosovske vlasti pošalju Ustavnom sudu nacrt ove asocijacije (čiji su autori u EU) na ocjenu ustavnosti. Zajednica je takođe navedena sada i kao postpristupna obaveza za Kosovo, ukoliko ono bude i formalno postalo najmlađa članica Savjeta Evrope.
Ilazi je izlistao i prednosti koje je Kosovo ostvarilo ovim sporazumom: Da uspostavi ugovorne odnose sa Evropskom unijom potpisivanjem Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) 2015. koji je stupio na snagu 2016. godine.
„Štaviše, doveo je do potpisivanja Okvirnog sporazuma 2017. godine, čime je omogućeno učešće Kosova u programima EU. Ovaj razvoj događaja otvorio je brojne puteve za sektore Kosova da unaprede razmjenu sa EU i doneo konkretne koristi svim građanima“, navodi dalje.
Imali smo efikasan demokratski nadzor dijaloga što u potpunosti izostaje danas
Pored toga, domet Briselskog sporazuma vidi i u onome čega danas više nema – a to je dijalog dvije strane u okviru jednog demokratskog procesa.
„Sporazum iz 2013. takođe služi kao veoma pozitivan primjer efikasnog demokratskog nadzora u dijalogu o normalizaciji koji danas u potpunosti nedostaje“, naglasio je Ilazi.
Preokrenut proces integracije
Detektuje i negativne trendove po kosovsku stranu kada je u pitanju primjena Briselskog sporazuma.
„Nažalost, Kosovo je doživjelo neuspjehe od sporazuma iz 2013. godine, sa ključnim aspektima kao što su integracija pravosuđa, policijska saradnja i opštinska integracija koji su preokrenuti. Danas su Kosovo i Srbija dalje od normalizacije odnosa nego što su bili 2013“.
Nalazimo se na tački gde moramo da ‘normalizujemo dijalog’ prije nego da možemo da očekujemo bilo kakve opipljive rezultate od ovog procesa, upozorava ovaj stručnjak za bezbjednost.
Razloge vidi u više faktora, odnosno odgovornost na obe strane.
„Nekoliko faktora je doprinelo ovakvoj situaciji, uključujući djelovanje i nečinjenje aktuelne Vlade Kosova, kao i interes predsjednika Vučića da se održi status kvo na sjeveru Kosova. Pored toga, percepcije da je dijalog bio asimetričan i da je Kosovo tretirano nepravedno, značajno su narušile kredibilitet EU i samog procesa“, ocjenio je Ilazi u komentaru za KoSSev.
