Od srpskih političkih aktera samo je Srpska lista kandidovala ljude za izbore u četiri opštine na sjeveru Kosova. Zašto im je izlaznost važna, da li će poslije pobjede opet podneti ostavke i čemu služe izbori bez opozicije?
Takse od sto odsto na srpsku robu, upad kosovske specijalne policije, hapšenja, „pokušaj ubistva našeg potpredsjednika liste Milana Radoičića“ – to su bili razlozi bivšeg gradonačelnika Sjeverne Mitrovice i predsjednika Srpske liste (SL) Gorana Rakića da prošlog novembra podnese ostavku na funkciju u gradu. Isto su tada učinile njegove stranačke kolege iz Leposavića, Zubinog potoka i Zvečana. Kako su tada tvrdili, tim činom prestale su da postoje kosovske institucije na Sjeveru.
Nešto više od četiri mjeseca nakon toga, predsjednik Kosova Hashim Thaçi raspisao je vanredne lokalne izbore u ovim opštinama.
Uprkos činjenici da takse na uvoz robe iz Srbije i BiH nisu ukinute, a da osumnjičeni za ubistvo Olivera Ivanovića nisu oslobođeni, SL je, nakon konsultacija sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem, odlučila da izađe na izbore. Prema riječima Gorana Rakića takva odluka je tada doneta da im „neki Albanac ili srpska marioneta“ ne bi preuzeo vođenje opštine.
Opozicija ubijena – i bukvalno
Na izborima u nedjelju (19. maj) nadmetaće se po troje kandidata u svakoj od opština i to kandidati Srpske liste, Samoopredjeljenja i Demokratske partije Kosova. Sa izuzetkom opštine Zubin Potok, kandidati Srpske liste su bivši gradonačelnici koji su iz protesta podneli ostavke.
Za Sanju Sovrlić, urednicu portala „Crno-beli svet“, glavni utisak izbora je činjenica da u opštinama sa većinski srpskim stanovništvom postoji samo po jedan kandidat iz srpske zajednice i to iz jedne političke opcije. „Opozicija na sjeveru Kosova je ubijena i što je najgore, to uopšte nije metafora nego je bukvalno“, navodi Sovrlić za DW podsjećajući na ubistva dvojice kandidata za gradonačelnika Sjeverne Mitrovice – Dimitrija Janićijevića 2014. i Olivera Ivanovića 2018. godine.
Ubistva su i jedan od razloga zbog kojeg je opozicioni blok Savez za Kosovo i Metohiju – inače dio Saveza za Srbiju – odlučio da ne učestvuje na ovim izborima. Jedna od članica ovog bloka, Narodni pokret Srba sa Kosova „Otadžbina“, otišla je korak dalje i pozvala građane na bojkot „separatističkih izbora“.
Međutim, visoka izlaznost jedan je od osnovnih ciljeva kampanje Srpske liste, smatra Sovrlić. „Srpskoj listi je važno da ima veliki broj glasova i mislim da će učiniti sve da ta izlaznost bude makar ista, ako ne i veća u odnosu na prethodne izbore jer to daje vjetar u leđa Srpskoj naprednoj stranci. Njima je potrebna potvrda da imaju podršku za politiku predsjednika Vučića prema Kosovu“, navodi Sovrlić za DW.
Upravo je „Otadžbina“ optužila SL da vrši pritisak na zaposlene u javnom sektoru da izađu na izbore.
Shpend Emini, izvršni direktor prištinske organizacije „Demokratija za razvoj“ koja je redovno posmatra izborne procese na Kosovu, ipak je mišljenja da će prijetnje imati negativan uticaj na izlaznost. „Prijetnje protiv onih koji ne prate politiku Beograda i onih koji su pravi predstavnici kosovskih Srba će rezultirati smanjenom izlaznošću i povećanjem osjećaja razočaranosti u pouzdanost izbornog procesa na sjeveru Kosova“, tvrdi Emini.
S druge strane, SL ove kao i prethodnih godina kampanju zasniva na jedinstvu. „Jedino Srpska“ je slogan kampanje, a kandidati listom šalju poruku da izbori predstavljaju „referendum o opstanku Srba na Kosovu“.
Kritike i iz Prištine
Najveće zamjerke iz Prištine na račun SL dolaze zbog najave mogućnosti institucionalne blokade. Naime, u istom danu kada su saopštili da će izaći na izbore, iz SL su nagovjestili i da je moguće da nakon „ubjedljive pobjede“ ponovo podnesu ostavke. Ovakvu najavu SL u Prištini su mnogi videli kao sabotažu kosovskih institucija i ugrožavanje prava građana na usluge lokalne samouprave.
„Očekuje se da će Srpska lista osvojiti izbore u četiri opštine, međutim, oni predstavljaju interese Beograda na Kosovu, ne interese onih koje bi trebalo da zastupaju. Period nakon izbora će biti kritičan, tada ćemo vidjeti da li će gradonačelnici ispoštovati svoje funkcije ili u potpunosti podriti rezultate izbora“, objašnjava za DW Shpend Emini raspoloženje u Prištini.
Strijepnje Prištine o namjeri Beograda da preko SL utiče na unutrašnje procese na Kosovu potvrdio je u petak Vučić navodeći da se ne stidi toga da kaže da Beograd preko Srpske liste čuva uticaj na Kosovu. „Kosovo i Metohija je po Ustavu naša teritorija, pronalazimo najbolje moguće načine kako da djelujemo u datim, veoma teškim uslovima“, istakao je Vučić.
Izborni dan neće proteći mirno
Najave bezbjednosnih incidenata na Sjeveru su česta tema naslovnih strana beogradskih tabloida. Ovoga puta je Vučić iskoristio posljednji dan kampanje ne samo da pozove građane da u što većem broju izađu i glasaju za SL, već i da upozori da izborni dan neće proteći mirno. Treba očekivati provokacije Prištine koja će za destabilizaciju koristiti i policiju i „svoje Srbe“, najavio je.
„Plaši me to što predsjednik najavljuje tenzije bez da odgovori odakle mu informacije i na osnovu čega tako nešto tvrdi. To nas upućuje na to da je riječ o politički kreiranim krizama“, kaže Sovrlić.
Emini pak ocjenjuje da je ozbiljnija prijetnja procesu nedostatak pluralizma. „Dok ne očekujem da će biti incidenata koji bi mogli da dovedu u pitanje izborni proces, naglašavam da učešće samo jednog političkog entiteta koji predstavlja kosovske Srbe šteti jednakom učešću u izbornom procesu“, kaže za DW.
Ovo su treći izbori za gradonačelnike koji se u sjevernim opštinama raspisuje po zakonima Kosova. Prethodno su izbori održani 2013. i 2017. Pravo glasa ima skoro 58.000 birača, a na posljednje izbore za gradonačelnike u opštinama Sjeverna Mitrovica, Leposavić, Zvečan i Zubin Potok je izašlo skoro 25.000 birača.
Nešto više od četiri mjeseca nakon toga, predsjednik Kosova Hashim Thaçi raspisao je vanredne lokalne izbore u ovim opštinama.
Uprkos činjenici da takse na uvoz robe iz Srbije i BiH nisu ukinute, a da osumnjičeni za ubistvo Olivera Ivanovića nisu oslobođeni, SL je, nakon konsultacija sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem, odlučila da izađe na izbore. Prema riječima Gorana Rakića takva odluka je tada doneta da im „neki Albanac ili srpska marioneta“ ne bi preuzeo vođenje opštine.
Opozicija ubijena – i bukvalno
Na izborima u nedjelju (19. maj) nadmetaće se po troje kandidata u svakoj od opština i to kandidati Srpske liste, Samoopredjeljenja i Demokratske partije Kosova. Sa izuzetkom opštine Zubin Potok, kandidati Srpske liste su bivši gradonačelnici koji su iz protesta podneli ostavke.
Za Sanju Sovrlić, urednicu portala „Crno-beli svet“, glavni utisak izbora je činjenica da u opštinama sa većinski srpskim stanovništvom postoji samo po jedan kandidat iz srpske zajednice i to iz jedne političke opcije. „Opozicija na sjeveru Kosova je ubijena i što je najgore, to uopšte nije metafora nego je bukvalno“, navodi Sovrlić za DW podsjećajući na ubistva dvojice kandidata za gradonačelnika Sjeverne Mitrovice – Dimitrija Janićijevića 2014. i Olivera Ivanovića 2018. godine.
Ubistva su i jedan od razloga zbog kojeg je opozicioni blok Savez za Kosovo i Metohiju – inače dio Saveza za Srbiju – odlučio da ne učestvuje na ovim izborima. Jedna od članica ovog bloka, Narodni pokret Srba sa Kosova „Otadžbina“, otišla je korak dalje i pozvala građane na bojkot „separatističkih izbora“.
Međutim, visoka izlaznost jedan je od osnovnih ciljeva kampanje Srpske liste, smatra Sovrlić. „Srpskoj listi je važno da ima veliki broj glasova i mislim da će učiniti sve da ta izlaznost bude makar ista, ako ne i veća u odnosu na prethodne izbore jer to daje vjetar u leđa Srpskoj naprednoj stranci. Njima je potrebna potvrda da imaju podršku za politiku predsjednika Vučića prema Kosovu“, navodi Sovrlić za DW.
Upravo je „Otadžbina“ optužila SL da vrši pritisak na zaposlene u javnom sektoru da izađu na izbore.
Shpend Emini, izvršni direktor prištinske organizacije „Demokratija za razvoj“ koja je redovno posmatra izborne procese na Kosovu, ipak je mišljenja da će prijetnje imati negativan uticaj na izlaznost. „Prijetnje protiv onih koji ne prate politiku Beograda i onih koji su pravi predstavnici kosovskih Srba će rezultirati smanjenom izlaznošću i povećanjem osjećaja razočaranosti u pouzdanost izbornog procesa na sjeveru Kosova“, tvrdi Emini.
S druge strane, SL ove kao i prethodnih godina kampanju zasniva na jedinstvu. „Jedino Srpska“ je slogan kampanje, a kandidati listom šalju poruku da izbori predstavljaju „referendum o opstanku Srba na Kosovu“.
Kritike i iz Prištine
Najveće zamjerke iz Prištine na račun SL dolaze zbog najave mogućnosti institucionalne blokade. Naime, u istom danu kada su saopštili da će izaći na izbore, iz SL su nagovjestili i da je moguće da nakon „ubjedljive pobjede“ ponovo podnesu ostavke. Ovakvu najavu SL u Prištini su mnogi videli kao sabotažu kosovskih institucija i ugrožavanje prava građana na usluge lokalne samouprave.
„Očekuje se da će Srpska lista osvojiti izbore u četiri opštine, međutim, oni predstavljaju interese Beograda na Kosovu, ne interese onih koje bi trebalo da zastupaju. Period nakon izbora će biti kritičan, tada ćemo vidjeti da li će gradonačelnici ispoštovati svoje funkcije ili u potpunosti podriti rezultate izbora“, objašnjava za DW Shpend Emini raspoloženje u Prištini.
Strijepnje Prištine o namjeri Beograda da preko SL utiče na unutrašnje procese na Kosovu potvrdio je u petak Vučić navodeći da se ne stidi toga da kaže da Beograd preko Srpske liste čuva uticaj na Kosovu. „Kosovo i Metohija je po Ustavu naša teritorija, pronalazimo najbolje moguće načine kako da djelujemo u datim, veoma teškim uslovima“, istakao je Vučić.
Izborni dan neće proteći mirno
Najave bezbjednosnih incidenata na Sjeveru su česta tema naslovnih strana beogradskih tabloida. Ovoga puta je Vučić iskoristio posljednji dan kampanje ne samo da pozove građane da u što većem broju izađu i glasaju za SL, već i da upozori da izborni dan neće proteći mirno. Treba očekivati provokacije Prištine koja će za destabilizaciju koristiti i policiju i „svoje Srbe“, najavio je.
„Plaši me to što predsjednik najavljuje tenzije bez da odgovori odakle mu informacije i na osnovu čega tako nešto tvrdi. To nas upućuje na to da je riječ o politički kreiranim krizama“, kaže Sovrlić.
Emini pak ocjenjuje da je ozbiljnija prijetnja procesu nedostatak pluralizma. „Dok ne očekujem da će biti incidenata koji bi mogli da dovedu u pitanje izborni proces, naglašavam da učešće samo jednog političkog entiteta koji predstavlja kosovske Srbe šteti jednakom učešću u izbornom procesu“, kaže za DW.
Ovo su treći izbori za gradonačelnike koji se u sjevernim opštinama raspisuje po zakonima Kosova. Prethodno su izbori održani 2013. i 2017. Pravo glasa ima skoro 58.000 birača, a na posljednje izbore za gradonačelnike u opštinama Sjeverna Mitrovica, Leposavić, Zvečan i Zubin Potok je izašlo skoro 25.000 birača.
