Oko 45 kilometara sjeverno od Prištine, u selu Žitkovac u opštini Zvečan, prema podacima posljednjeg popisa stanovništva na Kosovu 2011. godine niko ne živi. Ali, istina je drugačija. Sa srpskim zastavama ispred kuća, pojedini članovi više desetina porodica u ovom selu poručuju da su spremni da učestvuju na sljedećem popisu stanovništva, ali da ih niko o tome nije obavjestio, prenosi Radio slobodna Evropa.
U početku izgledaju iznenađeni kada ih pitaju o učešću na popisu koji će trajati od 5. aprila do 17. maja.
"Niko, niko nije došao da nas obavesti. Sada prvi put čujem od vas", kaže Spaso Karajlić za Radio Slobodna Evropa.
Uprkos nedostatku informacija, Karajlić i jedan od njegovih komšija kažu da su spremni da učestvuju u popisu stanovništva.
"Prijaviću se. Živim ovdje 70 godina i ostaću ovdje ako budem mogao", kaže jedan stanovnik tražeći da ostane anoniman.
Tokom posljednjeg popisa stanovništva na Kosovu, održanog 2011. godine, proces nije sproveden u četiri opštine sa srpskom većinom na sjeveru i djelimično je bojkotovan u drugim opštinama sa srpskom većinom na Kosovu. Do bojkota je došlo nakon što su vlasti iz Beograda zatražile od srpskih stanovnika Kosova da učestvuju samo ako registraciju izvrši misija UN na Kosovu Unmik. Pored srpske zajednice, u tom procesu nije registrovan ni dio stanovnika Kosova iz zajednica Roma, Aškalija i Egipćana.
Trenutni proces popisa stanovništva planiran je da se održi 2021. godine, ali je odložen zbog pandemije. Zatim je prošle godine odlagano još dva puta. Premijer Kosova Albin Kurti rekao je da Agencija za statistiku Kosova "nije dobro upravljala tim procesom".
Misija Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju (OSCE) na Kosovu kaže da je, iako ne pomaže u pripremama za proces registracije na Kosovu, zatražila od institucija Kosova da uzmu u obzir prava manjina tokom ovaj proces.
"Primjećujemo da je, samo nekoliko nedjelja prije datuma početka, izostala bilo kakva sveobuhvatna informativna kampanja koja bi imala za cilj podizanje svesti među pripadnicima nevećinskih zajednica", kaže za RSE misija OSCE-a na Kosovu.
Prema njihovim riječima, ovaj nedostatak informacija može dovesti do niskog učešća manjina u popisu stanovništva.
"Nisko učešće može imati dalje posljedice po zajednice, uključujući budžetske posljedice, pa čak i nametanje novčanih kazni za neučestvovanje", nastavlja se u odgovoru OSCE-a.
Prema Zakonu o registraciji stanovništva, domaćinstava i stanovanja, svako lice može biti kažnjeno novčanom kaznom od 30 do 2.000 eura ako odbije da da podatke koje traži popisivač. Kazne su još veće, do 20.000 eura, za privredu.
Međutim, ni podatak o kaznama nije poznat mještanima poput Vitomirke Petrović, mještanke Žitkovca.
Stojeći sama na balkonu svoje kuće, ona u početku izražava skepticizam prema ovom procesu. Ali, kada sazna za kazne, kaže da će prisustvovati registraciji.
"Oh, ne mogu da zaradim taj novac za kaznu. Prijaviću se, zašto ne?! Ja sam Srpkinja, hoću da se registrujem kao Srpkinja", kaže ona za RSE.
Međutim, iz ASK-a za RSE kažu da su izvršili sve potrebne pripreme za pokretanje ovog procesa i informisanje svih manjina.
"Imali smo nekoliko organizovanih sastanaka, radionica, zajedno sa manjinama. Imali smo nekoliko sastanaka sa skupštinama opština, kao i sastanke u školama i na univerzitetima, uključujući i manjinske zajednice", kaže Hazbije Qeriqi, zvaničnik ASK.
Ali, Boban Simić, iz nevladine organizacije Centar za afirmativne društvene akcije, kaže da Agencija za statistiku Kosova ne sprovodi nikakvu kampanju za podizanje svijesti o važnosti registracije manjinskih zajednica.
"Registracija počinje već sljedeće nedjelje, a nevećinske zajednice ne samo da nisu obavještene o tom procesu, već nisu ni obavještene da će taj proces biti sproveden", kaže Simić.
Prema njegovom mišljenju, učešće srpske zajednice posebno je neizvesno zbog "nepovjerenja u kosovske institucije" zbog nedavnih događaja, poput odluke Centralne banke Kosova (CBK) da zabrani korišćenje dinara za plaćanja. On dodaje da na smanjenje učešća može uticati i sukob procesa registracije sa glasanjem za smjenu gradonačelnika u opštinama sa srpskom većinom na sjeveru.
Sebastijan Šerifović, iz organizacije Opra Rome, sa sedištem u Gračanici, takođe izražava skepticizam u vezi sa procesom popisa stanovništva.
"Da budem iskren, nisam zadovoljan koliko su kosovske institucije uspele da kulturno razumeju romsku zajednicu", kaže Šerifović za RSE.
Na primjer, on kaže da je broj Roma upisanih premali za stvarni broj Roma na Kosovu.
ASK kaže da je broj popisivača izabran srazmerno broju te manjine u stanovništvu, ali Šerifović kaže da je romska manjina mnogo veća nego što je izjašnjeno na popisu iz 2011. godine.
Kaže i da se 2011. godine ova zajednica osećala ugroženo da neće učestvovati u popisu i da se suočila sa mnogo dezinformacija o tom procesu.
ASK dodaje da postoji i jedan broj rezervnih popisivača za popunjavanje prostora, ali Šerifović ističe da ni to nije pravo rješenje.
"Romi govore veoma različite dijalekte romskog jezika i svako ima pravo da se registruje na svom maternjem jeziku. Rom iz Prizrena ne može da registruje Roma iz Gračanice", kaže on.
Međutim, on se nada da će romska zajednica na Kosovu učestvovati u popisu zbog značaja popisa svih manjina.
"Zaista očekujem da će romska zajednica, uprkos slaboj kampanji institucija, učestvovati u popisu stanovništva", zaključuje on.
Prema Zakonu o finansijama lokalne samouprave, dodjela državnih grantova opštinama se zasniva na broju opšte populacije, broju manjinskog stanovništva i geografskoj veličini.
To znači da registracija manjina igra važnu ulogu u raspodjeli budžeta za opštine. Vlada Kosova nije odgovorila na pitanja RSE o toj temi.
Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, ukupan broj stanovnika na Kosovu procjenjuje se na skoro 1,8 miliona.
Od toga je više od 1,6 miliona deklarisano kao Albanci, oko 25.000 Srba, 19.000 Turaka, 27.000 Bošnjaka, 9.000 Roma, 15.000 Aškalija, 11.000 Egipćana i 10.000 Goranaca.
Izvor: RSE
"Niko, niko nije došao da nas obavesti. Sada prvi put čujem od vas", kaže Spaso Karajlić za Radio Slobodna Evropa.
Uprkos nedostatku informacija, Karajlić i jedan od njegovih komšija kažu da su spremni da učestvuju u popisu stanovništva.
"Prijaviću se. Živim ovdje 70 godina i ostaću ovdje ako budem mogao", kaže jedan stanovnik tražeći da ostane anoniman.
Tokom posljednjeg popisa stanovništva na Kosovu, održanog 2011. godine, proces nije sproveden u četiri opštine sa srpskom većinom na sjeveru i djelimično je bojkotovan u drugim opštinama sa srpskom većinom na Kosovu. Do bojkota je došlo nakon što su vlasti iz Beograda zatražile od srpskih stanovnika Kosova da učestvuju samo ako registraciju izvrši misija UN na Kosovu Unmik. Pored srpske zajednice, u tom procesu nije registrovan ni dio stanovnika Kosova iz zajednica Roma, Aškalija i Egipćana.
Trenutni proces popisa stanovništva planiran je da se održi 2021. godine, ali je odložen zbog pandemije. Zatim je prošle godine odlagano još dva puta. Premijer Kosova Albin Kurti rekao je da Agencija za statistiku Kosova "nije dobro upravljala tim procesom".
Misija Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju (OSCE) na Kosovu kaže da je, iako ne pomaže u pripremama za proces registracije na Kosovu, zatražila od institucija Kosova da uzmu u obzir prava manjina tokom ovaj proces.
"Primjećujemo da je, samo nekoliko nedjelja prije datuma početka, izostala bilo kakva sveobuhvatna informativna kampanja koja bi imala za cilj podizanje svesti među pripadnicima nevećinskih zajednica", kaže za RSE misija OSCE-a na Kosovu.
Prema njihovim riječima, ovaj nedostatak informacija može dovesti do niskog učešća manjina u popisu stanovništva.
"Nisko učešće može imati dalje posljedice po zajednice, uključujući budžetske posljedice, pa čak i nametanje novčanih kazni za neučestvovanje", nastavlja se u odgovoru OSCE-a.
Prema Zakonu o registraciji stanovništva, domaćinstava i stanovanja, svako lice može biti kažnjeno novčanom kaznom od 30 do 2.000 eura ako odbije da da podatke koje traži popisivač. Kazne su još veće, do 20.000 eura, za privredu.
Međutim, ni podatak o kaznama nije poznat mještanima poput Vitomirke Petrović, mještanke Žitkovca.
Stojeći sama na balkonu svoje kuće, ona u početku izražava skepticizam prema ovom procesu. Ali, kada sazna za kazne, kaže da će prisustvovati registraciji.
"Oh, ne mogu da zaradim taj novac za kaznu. Prijaviću se, zašto ne?! Ja sam Srpkinja, hoću da se registrujem kao Srpkinja", kaže ona za RSE.
Međutim, iz ASK-a za RSE kažu da su izvršili sve potrebne pripreme za pokretanje ovog procesa i informisanje svih manjina.
"Imali smo nekoliko organizovanih sastanaka, radionica, zajedno sa manjinama. Imali smo nekoliko sastanaka sa skupštinama opština, kao i sastanke u školama i na univerzitetima, uključujući i manjinske zajednice", kaže Hazbije Qeriqi, zvaničnik ASK.
Ali, Boban Simić, iz nevladine organizacije Centar za afirmativne društvene akcije, kaže da Agencija za statistiku Kosova ne sprovodi nikakvu kampanju za podizanje svijesti o važnosti registracije manjinskih zajednica.
"Registracija počinje već sljedeće nedjelje, a nevećinske zajednice ne samo da nisu obavještene o tom procesu, već nisu ni obavještene da će taj proces biti sproveden", kaže Simić.
Prema njegovom mišljenju, učešće srpske zajednice posebno je neizvesno zbog "nepovjerenja u kosovske institucije" zbog nedavnih događaja, poput odluke Centralne banke Kosova (CBK) da zabrani korišćenje dinara za plaćanja. On dodaje da na smanjenje učešća može uticati i sukob procesa registracije sa glasanjem za smjenu gradonačelnika u opštinama sa srpskom većinom na sjeveru.
Sebastijan Šerifović, iz organizacije Opra Rome, sa sedištem u Gračanici, takođe izražava skepticizam u vezi sa procesom popisa stanovništva.
"Da budem iskren, nisam zadovoljan koliko su kosovske institucije uspele da kulturno razumeju romsku zajednicu", kaže Šerifović za RSE.
Na primjer, on kaže da je broj Roma upisanih premali za stvarni broj Roma na Kosovu.
ASK kaže da je broj popisivača izabran srazmerno broju te manjine u stanovništvu, ali Šerifović kaže da je romska manjina mnogo veća nego što je izjašnjeno na popisu iz 2011. godine.
Kaže i da se 2011. godine ova zajednica osećala ugroženo da neće učestvovati u popisu i da se suočila sa mnogo dezinformacija o tom procesu.
ASK dodaje da postoji i jedan broj rezervnih popisivača za popunjavanje prostora, ali Šerifović ističe da ni to nije pravo rješenje.
"Romi govore veoma različite dijalekte romskog jezika i svako ima pravo da se registruje na svom maternjem jeziku. Rom iz Prizrena ne može da registruje Roma iz Gračanice", kaže on.
Međutim, on se nada da će romska zajednica na Kosovu učestvovati u popisu zbog značaja popisa svih manjina.
"Zaista očekujem da će romska zajednica, uprkos slaboj kampanji institucija, učestvovati u popisu stanovništva", zaključuje on.
Prema Zakonu o finansijama lokalne samouprave, dodjela državnih grantova opštinama se zasniva na broju opšte populacije, broju manjinskog stanovništva i geografskoj veličini.
To znači da registracija manjina igra važnu ulogu u raspodjeli budžeta za opštine. Vlada Kosova nije odgovorila na pitanja RSE o toj temi.
Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, ukupan broj stanovnika na Kosovu procjenjuje se na skoro 1,8 miliona.
Od toga je više od 1,6 miliona deklarisano kao Albanci, oko 25.000 Srba, 19.000 Turaka, 27.000 Bošnjaka, 9.000 Roma, 15.000 Aškalija, 11.000 Egipćana i 10.000 Goranaca.
Izvor: RSE
