U interesu Kosova bilo bi da Kurtijeva vlada izvrši sve veće povlačenje policijskih snaga, ostavljajući poseban kontingent za sprečavanje terorističkih akata. Dalje, bilo bi prikladno izraditi, konsultovati i objaviti nacrt Statuta Zajednice opština sa srpskom većinom na osnovu odluke Ustavnog suda Kosova. Usvajanje nacrta statuta moralo bi da bude uslovljeno uklanjanjem paralelnih struktura, povratkom Srba u institucije Kosova, kao i vanrednim izborima za sjeverne opštine na kojima bi učešće Srba bilo zagarantovano.
Proširenje suvereniteta Republike Kosovo na sjeveru je od suštinskog značaja. Ali podjednako bitno za bezbjednost Kosova je uspostavljanje odnosa povjerenja sa kosovskim Srbima na sjeveru. Ovo je veliki izazov ne samo za Republiku Kosovo, već i za njene građane. Vlade Kosova su se zadovoljile formalnim suverenitetom nad sjeverom, ograničenim na kontrolu graničnih prijelaza sa Srbijom i integracijom dela paralelnih srpskih struktura – policije, pravosuđa i dijelom lokalne vlasti. Ova situacija je poslužila Srbiji, koja je imala efektivnu kontrolu nad Srbima na sjeveru, vladama Kosova, koje su mogle da tvrde da imaju sjever pod kontrolom, kao i zapadnoj zajednici koja je imala koristi od toga da se ne bavi suštinskim problemom odnosa posleratnog perioda između Srbije i Kosova – a to je pun suverenitet Republike Kosovo na njenoj teritoriji.
Premijer Kurti, u svojim nastojanjima da proširi suverenitet Republike na sjeveru, izgleda da se u potpunosti rukovodio svojim tumačenjem moralnog i ustavnog prava Republike, ne uzimajući u obzir snage koje mu se suprotstavljaju. Budući da je pun vjere u snagu morala i prava na djelovanje demokratske države, on je, čini se, potpuno prevideo moralno pravo kosovskih Srba da se ne osjećaju predstavljeno u Republici Kosovo i ekstremnu zavisnost Republike Kosovo od zapadne zajednice za međunarodno priznanje, bezbjednost i povećanje institucionalnih kapaciteta.
Nejasno je da li je premijer Kurti svijestan oluje u kojoj je Kosovo. Kfor je bio potpuno nem po pitanju kidnapovanja trojice kosovskih policajaca od strane srpskih snaga sredinom juna, dok su Sjedinjene Američke Države (SAD) odlučile da se Kosovo isključi iz preostalih aktivnosti multinacionalne vojne vježbe Defender 2023, zbog raspoređivanja specijalne jedinice Policije Kosova kao pratnja novim gradonačelnicima u opštinama na sjeveru. U međuvremenu, krajem juna, Evropska komisija je preduzela mjere da obustavi sastanke na visokom nivou i finansiranje Kosova kroz pretpristupni program IPA 2024. Ova odluka je izgleda doneta u potpunoj suprotnosti sa zakonodavstvom Evropske unije (EU) pošto zaključci sa sastanka Evropskog savjeta od 29. do 30. juna predviđaju da će se, ukoliko strane - Srbija i Kosovo - ne deeskaliraju, suočiti sa posljedicama, ali Savjet nije odobrio kaznene mjere protiv Kosova.
Kurti je kritikovao ove stavove kao nepravedne. Prema Kurtijevim riječima, Kosovo kao nezavisna država već ima svoje interese po kojima ne pravi ustupke, ali dijeli iste vrijednosti sa zapadnom zajednicom i prema njoj ima opredjeljenu geopolitičku orijentaciju. Prema njegovim riječima, zapadna zajednica treba da pomogne Kosovu dok se suočava sa Srbijom, za koju Kurti smatra da predstavlja antidemokratske i zapadne vrijednosti.
Međutim, čini se da je ovaj ideološki pristup i naivan i da nije zasnovan na istorijskim poukama. Kurdi, na primjer, imaju moralno pravo da imaju svoju državu, a u stvari je nemaju. Mi Albanci smo imali pravo da imamo svoju državu koja obuhvata cijelu teritoriju na kojoj smo bili većina nakon raspada Osmanskog carstva, ali tu državu nemamo. Dakle, moralno pravo ne mora uvijek da se prevodi u međunarodnu podršku. Važni faktori koji utiču na ravnotežu snaga u međunarodnim odnosima – stanovništvo, teritorija, kao i ekonomska, vojna i diplomatska moć – suštinski su u kreiranju politike i ne mogu se ni na koji način prevideti.
Nažalost, albanski lideri nisu uspjeli da razumeju ove faktore. Svijesni slabosti države Albanije i Kosova – od proglašenja nezavisnosti 2008. godine – zauzeli su servilnu poziciju prema jednoj moćnijoj državi koja im obezbjeđuje opstanak. Time su potpuno zanemarili izgradnju institucionalnih kapaciteta i jačanje instrumenata nacionalne moći, i to vojnih, ekonomskih i diplomatskih. Ali dok ogromna većina albanskih političkih elita nije uspjela da shvati da njihove pozicije nikada neće biti sigurne uprkos njihovoj servilnosti i potčinjenosti velikoj sili – o čemu svedoči slučaj Salija Berishe, koga su SAD i lideri proglasili za non-grata, OVK koji su u Hagu optuženi za ratne zločine – Kurti izgleda ne razume strukturalne slabosti i zavisnosti države Kosovo.
S druge strane, iako je premijer Kurti suočen sa izuzetnim i često nepravednim pritiskom zapadne zajednice, čini se da je situacija dostigla fazu u kojoj treba definisati mudriji i strateški pristup. Jasno je da se pozicija Srbije preterano favorizuje, uprkos proruskom i destabilizujućem stavu Beograda i autokratiji režima predsjednika Vučića. S druge strane, jačanje države Kosovo zavisi od podrške međunarodne zajednice. Bez njihove diplomatske podrške, Kosovo bi bilo potpuno nemoguće proširiti svoj suverenitet na sjever, a bez finansiranja zapadne zajednice bilo bi teško izgraditi konsolidovane institucije i ojačati svoju ekonomiju.
To ne znači da će se premijer Kurti pokoriti volji zapadne zajednice, ali bi bilo u interesu Vlade Kosova da ne otežava sebi djelovanjem bez jasnog plana za sjever i stvaranjem nepotrebnih neprijatelja.
Prevazilaženje otpora Srba na sjeveru i jačanje Republike Kosovo ne može se postići bez podrške zapadne zajednice. Shodno tome, bilo bi u interesu Kosova da Kurtijeva vlada izvrši sve veće povlačenje policijskih snaga, ostavljajući poseban kontingent za sprečavanje terorističkih akata. Dalje, bilo bi prikladno izraditi, konsultovati i objaviti nacrt Statuta Zajednice opština sa srpskom većinom na osnovu odluke Ustavnog suda Kosova. Usvajanje nacrta Statuta moralo bi da bude uslovljeno uklanjanjem paralelnih struktura, povratkom Srba u kosovske institucije, kao i vanrednim izborima za sjeverne opštine na kojima bi se garantovalo učešće Srba.
Ukoliko bi Vlada Kosova otvoreno i u dobroj veri razgovarala o ovim koracima sa građanima na sjeveru i u ostatku zemlje, položaj Kosova u regionu i drugdje bi se značajno poboljšao. Na taj način bi dobila jaču podršku, koja bi služila kao pritisak na jednostrani pristup EU i SAD. Ovi koraci bi poslužili da u isto vrijeme Republika Kosovo pobjedi u javnoj debati i pozitivno utiče na međunarodno javno mnjenje i izađe iz ove izolacije koja šteti jačanju njenih državnih kapaciteta.
Piše: Alban Dafa, istraživač u Kosovskom centru za bezbjednosne studije
Izvor: Koha ditore/Kosovoonline
Premijer Kurti, u svojim nastojanjima da proširi suverenitet Republike na sjeveru, izgleda da se u potpunosti rukovodio svojim tumačenjem moralnog i ustavnog prava Republike, ne uzimajući u obzir snage koje mu se suprotstavljaju. Budući da je pun vjere u snagu morala i prava na djelovanje demokratske države, on je, čini se, potpuno prevideo moralno pravo kosovskih Srba da se ne osjećaju predstavljeno u Republici Kosovo i ekstremnu zavisnost Republike Kosovo od zapadne zajednice za međunarodno priznanje, bezbjednost i povećanje institucionalnih kapaciteta.
Nejasno je da li je premijer Kurti svijestan oluje u kojoj je Kosovo. Kfor je bio potpuno nem po pitanju kidnapovanja trojice kosovskih policajaca od strane srpskih snaga sredinom juna, dok su Sjedinjene Američke Države (SAD) odlučile da se Kosovo isključi iz preostalih aktivnosti multinacionalne vojne vježbe Defender 2023, zbog raspoređivanja specijalne jedinice Policije Kosova kao pratnja novim gradonačelnicima u opštinama na sjeveru. U međuvremenu, krajem juna, Evropska komisija je preduzela mjere da obustavi sastanke na visokom nivou i finansiranje Kosova kroz pretpristupni program IPA 2024. Ova odluka je izgleda doneta u potpunoj suprotnosti sa zakonodavstvom Evropske unije (EU) pošto zaključci sa sastanka Evropskog savjeta od 29. do 30. juna predviđaju da će se, ukoliko strane - Srbija i Kosovo - ne deeskaliraju, suočiti sa posljedicama, ali Savjet nije odobrio kaznene mjere protiv Kosova.
Kurti je kritikovao ove stavove kao nepravedne. Prema Kurtijevim riječima, Kosovo kao nezavisna država već ima svoje interese po kojima ne pravi ustupke, ali dijeli iste vrijednosti sa zapadnom zajednicom i prema njoj ima opredjeljenu geopolitičku orijentaciju. Prema njegovim riječima, zapadna zajednica treba da pomogne Kosovu dok se suočava sa Srbijom, za koju Kurti smatra da predstavlja antidemokratske i zapadne vrijednosti.
Međutim, čini se da je ovaj ideološki pristup i naivan i da nije zasnovan na istorijskim poukama. Kurdi, na primjer, imaju moralno pravo da imaju svoju državu, a u stvari je nemaju. Mi Albanci smo imali pravo da imamo svoju državu koja obuhvata cijelu teritoriju na kojoj smo bili većina nakon raspada Osmanskog carstva, ali tu državu nemamo. Dakle, moralno pravo ne mora uvijek da se prevodi u međunarodnu podršku. Važni faktori koji utiču na ravnotežu snaga u međunarodnim odnosima – stanovništvo, teritorija, kao i ekonomska, vojna i diplomatska moć – suštinski su u kreiranju politike i ne mogu se ni na koji način prevideti.
Nažalost, albanski lideri nisu uspjeli da razumeju ove faktore. Svijesni slabosti države Albanije i Kosova – od proglašenja nezavisnosti 2008. godine – zauzeli su servilnu poziciju prema jednoj moćnijoj državi koja im obezbjeđuje opstanak. Time su potpuno zanemarili izgradnju institucionalnih kapaciteta i jačanje instrumenata nacionalne moći, i to vojnih, ekonomskih i diplomatskih. Ali dok ogromna većina albanskih političkih elita nije uspjela da shvati da njihove pozicije nikada neće biti sigurne uprkos njihovoj servilnosti i potčinjenosti velikoj sili – o čemu svedoči slučaj Salija Berishe, koga su SAD i lideri proglasili za non-grata, OVK koji su u Hagu optuženi za ratne zločine – Kurti izgleda ne razume strukturalne slabosti i zavisnosti države Kosovo.
S druge strane, iako je premijer Kurti suočen sa izuzetnim i često nepravednim pritiskom zapadne zajednice, čini se da je situacija dostigla fazu u kojoj treba definisati mudriji i strateški pristup. Jasno je da se pozicija Srbije preterano favorizuje, uprkos proruskom i destabilizujućem stavu Beograda i autokratiji režima predsjednika Vučića. S druge strane, jačanje države Kosovo zavisi od podrške međunarodne zajednice. Bez njihove diplomatske podrške, Kosovo bi bilo potpuno nemoguće proširiti svoj suverenitet na sjever, a bez finansiranja zapadne zajednice bilo bi teško izgraditi konsolidovane institucije i ojačati svoju ekonomiju.
To ne znači da će se premijer Kurti pokoriti volji zapadne zajednice, ali bi bilo u interesu Vlade Kosova da ne otežava sebi djelovanjem bez jasnog plana za sjever i stvaranjem nepotrebnih neprijatelja.
Prevazilaženje otpora Srba na sjeveru i jačanje Republike Kosovo ne može se postići bez podrške zapadne zajednice. Shodno tome, bilo bi u interesu Kosova da Kurtijeva vlada izvrši sve veće povlačenje policijskih snaga, ostavljajući poseban kontingent za sprečavanje terorističkih akata. Dalje, bilo bi prikladno izraditi, konsultovati i objaviti nacrt Statuta Zajednice opština sa srpskom većinom na osnovu odluke Ustavnog suda Kosova. Usvajanje nacrta Statuta moralo bi da bude uslovljeno uklanjanjem paralelnih struktura, povratkom Srba u kosovske institucije, kao i vanrednim izborima za sjeverne opštine na kojima bi se garantovalo učešće Srba.
Ukoliko bi Vlada Kosova otvoreno i u dobroj veri razgovarala o ovim koracima sa građanima na sjeveru i u ostatku zemlje, položaj Kosova u regionu i drugdje bi se značajno poboljšao. Na taj način bi dobila jaču podršku, koja bi služila kao pritisak na jednostrani pristup EU i SAD. Ovi koraci bi poslužili da u isto vrijeme Republika Kosovo pobjedi u javnoj debati i pozitivno utiče na međunarodno javno mnjenje i izađe iz ove izolacije koja šteti jačanju njenih državnih kapaciteta.
Piše: Alban Dafa, istraživač u Kosovskom centru za bezbjednosne studije
Izvor: Koha ditore/Kosovoonline
