Argumenti za opštinu Podgorsku Bošnjačko je pravo da ne zaboravi prošlost

Namjera nam je da svojim znanjem o demografiji,  historiji, geografiji, prošlosti, sadašnjosti, a nadasve sistematizacijom svega toga doprinesemo da naša budućnost bude bolja, skladnija, bogatija, zasnovana na pravu, pravdi, privrednom razvoju, samoodrživosti, kulturi, obrazovanju, većoj zaposlenosti, dobroj zdravstvenoj i socijalnoj zaštiti.

Predstavljamo zvanične podatke popisa stanovništva Podgora (opštine Prizren sa podgorskim naseljima: Vrbičane, Dojnica, Grnčare, Skorobišta, Ljubižda i Novo selo) u periodu od 1948. do 2011. godine. 

Sistematizacija podataka nije samo puko prepisivanje već proces koji sadrži prikupljanje, ažuriranje, evaluaciju, te prezentaciju javnosti s golemom dozom odgovornosti. Argumenti kojima želimo dati svim relevantnim strukturama naše zajednice, kosovskog društva  i međunarodnim predstavnicima jesu zasnovani na činjenicama i dokumentima ali i sopstvenoj stručnoj analizi  koja je zasnovana na historijskom, pravnom, socijalnom, kulturnom te patriotskom promišljanju. 

Podaci za popis 1991. zbog bojkota albanske zajednice uzimamo s rezervom, ali ih ipak prikazujemo u smislu (ne)objektivnosti ali i samog kontinuiteta popisnih godina, kao i pokazatelja demografskog rasta broja stanovnika i domaćinstava.

Historijat lokalne samouprave Kosova od 1945. do 2012.

Do 1955. godine Kosovo (zvanični naziv je Autonomna Kosovsko-Metohijska Oblast) kao oblast čine 17 sreza, a sjedište Šarplaninskog sreza bio je Prizren. On je zahvatao površinu od 632 km2  i imao 61.567 stanovnika u 10 opština i 77 naselja. Ukrupnjavanjem srezova 1955. godine stvorena su 5 velika sreza: prizrenski, prištinski, pećki, mitrovački i gnjilanski. Prizrenski je srez imao 14 opština s 216 naselja. Zahvatao je površinu od 2.166 km2 i imao 141.329 stanovnika.

Na Kosovu su 1.1.1960. godine rasformirani srezovi a umjesto njih je formirano 28 opština. Ipak, Prizren i dalje vrši neke od središnjih funkcija za bivšu teritoriju sreza.

Administrativno-teritorijalnom podjelom Kosova 1965. godine  rasformirane su pojedine opštine, pa sada postoje samo 23. Među najvećim opštinama je prizrenska s 76 naselja i površinom od 647 km2.

Na popisima iz 1971. i 1981. godine Kosovo ima 22 opštine. Krajem osamdesetih godina opština Dragaš podjeljena je na dvije opštine: Gora i Opolje. Iz sastava opštine Kosovska Mitrovica izdvojene su 2 nove opštine: Zvečan i Zubin Potok. Iz sastava opštine Priština izdvojene su tri nove opštine: Kosovo Polje, Novo Brdo i Obilić. Iz sastava opštine Uroševac izdvojene su dvije nove opštine: Štimlje i Štrpce. Tako je, na popisu iz 1991. godine, na Kosovu bilo ukupno 30 opština.

UNMIK administracija 2000. godine (UNMIK/REG/2000/43) priznaje 30 opština na Kosovu (opštinu Goru i Opolje kao zajedničku opštinu Dragaš) uklopljenih u 7 regiona: Priština, Prizren, Peć, Kosovska Mitrovica, Đakovica, Uroševac/Ferizaj i Gnjilane. 22. jula 2005. godine UNMIK je donio administrativno uputstvo o formiranju još 5 pilot jedinica lokalne samouprave. 

Stupanjem na snagu Ustava Kosova 15. juna 2009. godine i usvajanjem Zakona o lokalnoj samoupravi i Zakona o administrativnim granicama opština formiraju se 38 opština koje, sukladno Ahtisaarijevom “paketu“, dobijaju i naznake etničkih/nacionalnih opština sa većinskim srpskim, turskim i albanskim narodom, dok se formiranje bošnjačkih/goranskih opština niti spominje niti preporučuje. 

Hronologijom administrativne podjele Kosova može se zaključiti da se formiranje opština tretira kao nacionalno pitanje od vitalnog interesa što na koncu čini dobrobit u vidu ekonomskog, društvenog, socijalnog, zdravstvenog, obrazovnog, kulturnog, privrednog i dr. prosperiteta lokalnog stanovništva ali i od šireg društvenog značaja. Jedino se sve navedene dobrobiti vješto izuzimaju bošnjačkom/goranskom narodu bez obzira na društveno-politički poredak (feudalno-kapitalistička Srbija/Jugoslavija, narodna/socijalistička Jugoslavija, miloševićevsko nacional-socijalistička Srbija,  UNMIK administracija i sadašnja kosovska vlast).

Nadamo se i želimo da vjerujemo da argumenata za ovakav stav – nema. Jer bošnjačko je pravo da ne zaboravi prošlost, kada je sadašnjost loša, da bar budućnost gradi na boljim osnovama težeći prosperitetu i ciljevima europske zajednice naroda.

Podgor u popisima 1948. - 2011.

Podgorska naselja su, sa promjenama u administrativnim podjelama teritorije Kosova, uvijek pripadala teritoriji Prizrena.

Gradu Prizrenu je, po popisu stanovništva od 15. marta 1948. gravitiralo stanovništvo slijedećih srezova: Gorski, Šarplaninski, Suvorečki i Podrimski. Bivši Podgorski srez iz Kraljevine Jugoslavije dobija svoj pravi, teritorijalno prihvatljiv naziv prema naselju Suva Reka – Suvorečki srez. Naš Podgor time postaje jedinstveni, geo-politički nedjeljiv, nacionalno homogen, historijski održiv, ekonomski prosperitetan, a kulturno-prosvjetni bogato različit. Sve navedeno je samo bilo potrebno iskoristiti, u političkom smislu, o(p)stajanjem opštine Ljubižde kao središta Podgore. Sluha nije bilo... A šansa uvijek postoji. 

Šarplaninski srez u svom sastavu ima opštine: Dušanovo (Dušanovac), Gornja Srbica, Hoča Zagradska, Ljubižda, Planeja, Prizren, Rečane, Sredska, Velika Kruša, Zjum, Žur. Po popisu stanovništva iz 1953. godina podaci su dati za isti ovakav sastav Šarplaninskog sreza, što znači da nije bilo promjena u teritorijalnoj podjeli srezova.

Ukidanjem srezova, podgorska naselja gube i opštinu Ljubižda, te svih ovih godina zaostaju u svakom pogledu, tavoreći između htijenja i potreba, između nezaposlenosti svoga stanovništva a stalnog otvaranja novih radnih mjesta (rezervisanih za druge), između završenog obrazovanja svoga mladog stanovništva a nemogućnosti zaposlenja u struci, između potreba otvaranja zdravstvenih i socijalnih službi za svoj narod a ignorisanja od strane vlasti, od zahtjeva za otvaranjem podgorskih kulturnih i sportskih centara a prioriteti odu drugdje, do mogućnosti stvaranja sopstvenog budžeta/novca ali je budžetom uvijek raspolagala opština Prizren. Zato se (ne)razvijenost mjeri i lošom infrastrukturom, nijednim proizvodnim pogonom, nijednim turističkom objektom ili brošurom/vodičem, niti jednom srednjom školom a kamoli fakultetom. Ukoliko je nešto urađeno, to je urađeno sopstvenom inicijativom, entuzijazmom ali i samodoprinosom samih građana. 

Poštenje, ljudskost, dobronamjernost, gorštačka upornost kao i vjera u ljepšu budućnost, ovaj je podgorski narod učinila da opstane na svojim temeljima i od broja od 2.911 (popisom iz 1946.) naraste na 8.737 stanovnika (popisom iz 2011.), ne uzimajući stanovnike Prizrena podgorskog porijekla.

Ovim argumentom dokazujemo ustrajnost za potrebom formiranja Opštine Podgorske koja mora biti opština sveukupnog razvoja, opština historijskog kontinuiteta, opština pozitivnog prirodnog priraštaja, rasadnik obrazovanja i stručnosti, most spajanja razdvojenih, ali i mjesto vraćanja svome iskonu, svojim korjenima i opstanka na svom vatanu.   

U tabelarnom pregledu dati su detaljni i sistematizirani podaci o broju stanovnika za svako podgorsko naselje, kao i za Prizren (kao središte okruga/grada ili sreza/opštine) shodno popisima od 1946. do 2011. godine. 

Na slici 1. data je karta Šarplaninskog sreza iz 1953. godine sa opštinama Ljubižda (Podgor) i Rečane i Sredska (Župa).

Na slici 2. data je karta Opštine Prizren sa granicama naselja, prioritetno bošnjačka, Podgore i Župe, u periodu od 1960. do danas. 

Dr. med. Baškim Bajrami, mag. političkih nauka