Dok zemlje Balkana nastavljaju s radom na širenju svog ekonomskog prisustva na međunarodnim tržištima, marketinški eksperti podstiču na povećanje ulaganja usmjerenih na brendiranje domaćih proizvoda. Promotivni napori kojim se uspostavljaju jedinstveni nazivi i imidž u umu potrošača pomoći će balkanskim zemljama da dovedu do privrednog rasta i jačanja turizma, kažu eksperti.
Globalna priznatost proizvoda s Balkana bila bi značajan korak za region i mogla bi doprinijeti stimulaciji razvoja drugih privredih grana i brendiranju dodatnih proizvoda, kažu analitičari.
"Brendiranje jednog proizvoda koji je prepoznatljiv i popularan u regionu dovest će do povećanja broja potrošača," izjavio je Siniša Pekevski, ekspert za brendove pri firmi SE Communications iz Skoplja. "Potrebna je i dobra marketinška promocijia, koja će dovesti do promocije i same zemlje i donijeti razvoj lokalne i regionalne ekonomije."
Filip Petrovski, direktor marketinške kompanije Advantage Creations iz Skoplja, kaže da vlade mogu obezbijediti zaštitu trgovinskog znaka u cilju pomoći kompanijama u prevenciji kopiranja njihovih proizvoda, ali kompanije moraju razviti svoju vlastitu strategiju za proširenje obuhvata svojih brendova.
"Država može pomoći samo jačanjem svog vlastitog imidža u Evropi i šire, te obezbjeđivanjem jednakih uslova u oblasti trgovine s drugim zemljama," izjavio je Petrovski.
Petrovski kaže da bi međunarodno širenje domaćih brendova trebalo početi izgradnjom priznatosti brenda na susjednim tržištima.
"Makedonija može biti priznata po proizvodima koji imaju geografsko porijeklo iz ovih krajeva. ... Riža iz Kočana, grah iz Tetova, krompir iz Berova, jabuka iz Prespe, sir bi se također mogao zaštititi u skladu s geografskim porijeklom," izjavio je Petrovski.
Srbija je ostvarila uspjeh s poznatim brendovima među kojima su Spice C, Jaffa i Štark. Eksperti kažu da je Hrvatska ostvarila veći napredak u brendiranju od drugih zemalja u regionu, jer ona kontinuirano radi na promoviranju svojih proizvoda.
"Hrvatske kompanije Jana i Dukat imaju snažnu poziciju na tržištima u regionu i šire, zbog promocije svojih proizvoda," izjavio je Pekevski. "Druge zemlje, poput Albanije i Kosova, još uvijek su nedostatne u tom polju, a malo se odvaja i sredstva za promociju proizvoda."
Miograd Kostić, ekspert za brendove i konsultant za menadžment iz Beograda, izjavio je da se tek mali broj proizvoda sa Balkana može pronaći na najvećim evropskim i svjetskim tržištima.
"Stoga bi se zemlje Balkana trebale udružiti u veći sistem trgovine i postati globalni dobavljač proizvoda koji vuku porijeklo odavde," izjavio je Kostić.
Vlada Makedonije nedavno je najavila da će davati subvencije za brendiranje proizvoda.
"Postoje subvencije za poljoprivrednike koji prodaju proizvode prerađivačima koji proizvode brendirane proizvode," izjavio je glasnogovornik vlade Aleksandar Georgiev. "Mi pozivamo na rast interesa za brendiranje poljoprivrednih proizvoda, jer je na taj način proizvode lakše prodati i oni dobivaju bolju cijenu na tržištu."
U Bosni i Hercegovini, ima više od 160 proizvoda koji ispunjavaju zahtjeve za certifikaciju kao originalni proizvodi. U okviru crnogorskog programa "Najbolje iz Crne Gore -- kvalitet Evrope" certificirano je 74 proizvoda iz 14 kompanija.
Da bi dobile te oznake, kompanije moraju dostaviti dokaz o geografskom porijeklu svojih proizvoda.
Bez propisnog brendiranja, proizvode mogu ukrasti druge kompanije. Makedonija 1990-tih godina nije kako treba zaštitila svoj proizvod od crvene paprike "ajvar". Slovenija ga je rebrendirala kao svoj i zaštitila ga robnom markom.
Slovenija i Hrvatska pokušavaju razriješiti spor oko slovenskog brenda za kranjsku kobasicu. Najmanje tri hrvatske kompanije koje prerađuju meso pod tim nazivom proizvode i prodaju taj zaštićeni slovenski brend.
Nakon što je Slovenija 2012. uložila zahtjev za status po Zaštićenoj oznaci porijekla EU za taj mesni proizvod, hrvatski zvaničnici uložili su kod Evropske komisije pritužbu na zahtjev Slovenije, pa je na Briselu ostalo da rješava taj spor.
"Hrvatska komora privrednika i proizvođača Kranjske kobasice prikupila je sve relevantne historijske dokaze na kojima je ta pritužba zasnovana, a ministarstvo poljoprivrede dat će svoj doprinos u jačanju hrvatskog predmeta u tom procesu," izjavio je Miroslav Kuskunović, glasnogovornik hrvatskog ministarstva poljoprivrede.
Ne radi se tu samo o nacionalnom ponosu. Prema podacima vlade, u zemlji se godišnje proizvede Kranjske kobasice u vrijednosti od 13 miliona eura.
Ekspanzijom brendiranih proizvoda mogao bi se intenzivirati i razvoj turizma, izjavio je Vojislav Zanetić, profesor medija i komunikacije pri Univerzitetu u Beogradu.
"Sve što turisti omogućava da se dobro osjeća u nekoj zemlji pomaže razvoju turizma. Za potrebe turizma, i sama zemlja bi trebala biti brendirana, a brendirani proizvodi sigurno tome doprinose. Na primjer, Švicarska. Turisti tamo idu ne samo da bi vidjeli zemlju, nego i da bi probali proizvode koji se tamo prave," kaže Zanetić.
Vlade bi trebale pomoći domaćim kompanijama smanjenjem poreza i obezbjeđivanjem povoljnih kreditnih linija za stimulaciju ulaganja u nove proizvodne i napore vezane za brendiranje, kaže Zanetić. On dodaje kako su potrebna i ulaganja za obuku marketinških menadžera i tehnologa, "koji mogu pomoći u procesu brendiranja i promocije domaćih proizvoda."
Tošo Cacoroski, menadžer hotela Sileks u Ohridu, kaže da bi brendovi mogli Makedoniji donijeti veliki prihod od turizma.
"Makedonija se sve više proglašava zemljom vina, i širom zemlje obavljaju se vinske ture," kaže Cacoroski. "Vino postaje ozbiljan faktor koji može privući turiste. Zato bi Makedonija trebala brendirati svoje posebne proizvode, a ishod toga bit će sigurno pozitivan u smislu privlačenja turista."
"Turisti koji dolaze u Ohrid, prvo što oni žele je da probaju makedonske proizvode, o kojima su čitali na internetu," kaže stanovnica Ohrida Rita Milenkovska. "Oni žele probati makedonsko crveno vino, ili probati makedonski grah, ili ohridsku pastrmku. Mnogo turista dolazi posebno radi toga. Potrebna je bolja promocija, koja će sigurno dovesti do povećanja broja turista."
