Rama je već 23. juna upozorio na kraj Otvorenog Balkana, kada je na konferenciji za novinare najavio ‘zamrzavanje’ odnosa sa Srbijom zbog kidnapovanja trojice kosovskih policajaca.
Promjena stava premijera Albanije Edija Rame o Otvorenom Balkanu je direktna posljedica odnosa Beograda prema Kosovu, ali i priprema za susret u okviru Berlinskog procesa koji je zakazan za jesen u Tirani.
Rama je već 23. juna upozorio na kraj Otvorenog Balkana, kada je na konferenciji za novinare najavio “zamrzavanje” odnosa sa Srbijom zbog kidanpovanja trojice kosovskih policajaca. Pod pritiskom opozicije on je 1. jula proglasio kraj Otvorenog Balkana.
Nakon toga Rama je realizovao značajnu regionalnu turneju kroz posjetu glavnim gradovima gdje je dodatno obrazložio svoje stavove i ukazao da je Otvoreni Balkan samo jedna od 72 regionalne inicijative.
Poraz vanjske politike Vučića
„Masovni protesti su smanjili podršku Vučiću i oslabili njegovu stranku na unutrašnjem planu posebno u većim gradovima, a kako vrijeme bude prolazilo to će se širiti i u manje gradove. Naš cilje je da do sljedećih izbora, vjerovatno na proljeće naredne godine, Vučićeva podrška bude značajno umanjena. Kako spoljna politika je uslovljena unutrašnjom, tako je oslabljen uticaj Vučića u regiji. Njegova spoljna politika nije imala pozitivni uticaj u regionu do sada, a sa padom unutrašnje podrške njegov regionalni uticaj će biti znatno manji što je korisno i pozitivno za sve“, smatra Aleksandar Olenik, državni poslanik u Narodnoj skupštini Republike Srbije.
Odustajanje od Otvorenog Balkana od strane premijera Rame označava i jedan od dva neuspjeha vanjske politike predsjednika Vučića.
„Izgleda da se Rama, polako, ali sigurno, distancira od Vučića jer niko neće da bude u brodu koji tone. Vučić je imao dva velika spoljnopolitička projekta. Jedan je podjela Kosova gdje je računao na Trampa, a drugi je Otvoreni Balkan gdje je imao podršku Amerikanaca. Oba ta projekta su suštinski i zvanično gotova te nikad nisu mogla da se ostvare. Dobro je što je tako jer je podjela Kosova najgore rješenje koje su samo nacionalisti sa obje strane mogli da prihvate. To bi sigurno generisalo nove sukobe i potvrdilo tezu da Srbi i Albanci ne mogu da žive zajedno“, smatra Olenik.
Otvoreni Balkan je očito više produkt populizma i skretanja pažnje građana sa suštine demokratskih procesa koje su nužne za dostizanje boljeg standarda i uređenijeg društva.
„Otvoreni Balkan je trebao biti marketinška zamjena za Evropsku uniju. Oni koji su prihvatili tu ideju pokušali su da građanima dadnu dimnu zavjesu „eto nismo u Evropskoj uniji, ali ovo je slično“. To nije tačno jer postoji Berlinski proces koji je upravo dizajniran za nas na zapadnom Balkanu koji još nismo u EU. Otvoreni Balkan je sa jedne strane bio marketinški potez za građane, a sa druge strane pokušaj da se i dalje sarađuje sa EU, da se uzimaju novci, ali da se nikad ne ostvari puna i efektivna kontrola potrošnje tih sredstva. To je suština. Svako približavanje EU znači sve veću kontrolu izvršne vlasti kako od strane EU, tako i od sudova i parlamenta u tim državama. Ono što je prepoznatljivo za Vučića jest da ne želi nikakvu kontrolu njegove vlasti, a posebno ne nad trošenjem javnog novca“, zaključuje Olenik.
Opstrukcija realizacije Berlinskog procesa u BiH
Sve regionalne inicijative za Bosnu i Hercegovinu su od ogromnog značaja za unapređenje političkih i ekonomskih odnosa. Međutim, opstrukcije političkih predstavnika iz bh. entiteta Republika Srpska koče ratifikaciju i potpisanih sporazuma kao što su tri sporazuma koje je u ime Bosne i Hercegovine potpisao Zoran Tegeltija. To se prije svega odnosi na usvajanje Sporazuma o slobodi kretanja sa ličnim kartama na Zapadnom Balkanu čime su najviše pogođeni građani BiH i Kosova koji nemaju srbijansko državljanstvo.
Na početku stav bh. javnosti o Mini Šengenu je bio poprilično zbunjujući i nejasan, ali zalaganjem pojedinih članova akademske zajednice i medija prevladao je stav da je to anti bosanskohercegovačka ideja.
„Prije ozbiljnijeg početka bavljenjem ovim pitanjem značajno je ukazati na elemente koji predstavljaju klipove u točkovima bošnjačkim političkim predstavnicima. Prvi je svakako vezan za nepostojanje Hrvatske u ovim projekcijama čime je i pozicija Bosne i Hercegovine, posebno Bošnjaka, značajno opterećena. Ta činjenica uveliko signalizira da, i pored negiranja mnogih, inicijativa stoji u suglasju sa velikosrpskim aspiracijama ili, kako se kolokvijalno kaže, asocira na uspostavu krnje Jugoslavije. Uzimajući u obzir napade na bosanskohercegovačke institucije, simbole i njen ukupni integritet od strane Dodika ovaj stav ima jasan pogled na moguće negativne implikacije“, smatra dr. Admir Mulaosmanović, profesor na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Sarajevu.
Prije priče o bilo kakvim integracijama nužno je u Bosni i Hercegovini prvo osnažiti institucije koje bi trebale integrativne procese što je godinama praktično nemoguće zbog blokada političkih predstavnika Srba i Hrvata.
„Pitanje obrazovnog sistema ne može ići ka jedinstvenom obrascu na regionalnom nivou, a unutar sebe biti rascjepkano do banalnosti. Isti je slučaj sa propisima koji regulišu rad, radnička prava i poreznu politiku. To bi značilo da Bosna i Hercegovina treba ojačati agencije na državnom nivou koje bi bile isključivi i jedini partneri unutar integracijskog procesa. Da bi se to ostvarilo entiteti bi izgubili dio nadležnosti. Da bi Bosna i Hercegovina ušla u sve ovo jednostavno mora unutar sebe imati jasno definirane odnose koji će kao primarni interes imati njen suverenitet i teritorijalni integritet. Prosto rečeno, regionalnoj integraciji prethodi naša unutrašnja“, smatra dr. Mulaosmanović.
Nedavna pozitivna izjava ministra vanjskih poslova BiH o Otvorenom Balkanu se nakon Ramine turneje pokazala kao vrlo nepromišljena.
Na Kosovu je ova ideja od početka odbačena
„Premijer Albanije Edi Rama je precizno dao do znanja da je Otvoreni Balkan kao projekat bio “trampolina” koja je okončala svoj dio posla, te da Berlinski proces je jedini put gdje zemlje zapadnog Balkana mogu da nađu svoju perspektivu u ekonomoji i evroatlantskim razvojnim kapacitetima. Otvoreni Balkan nije imao takve mogućnosti, jer je sužen na nekoliko ideja koje se ne mogu razvijati bez podrške Evropske unije. U tom smislu, naš Institut za afirmaciju međuetničkih odnosa smatra da premijer Rama je u pravom trenutku ukazao na činjenice koje Berlinski proces može dovesti do unapređenja zapadnog Balkana i da bržim koracima korača ka postizanju prije svega ekonomskog razvoja, stabilnosti u sferi sigurnosti, stabilizaciju kao i uključenje u EU sa punim kapacitetima svih država zapadnog Balkana“, kaže Fatmir Seholi, direktor Instituta za afirmaciju međuetničkih odnosa te dodaje da BiH, Crna Gora, Sjeverna Makedonija, Albanija, Kosovo i Srbija treba da Berlinski proces prihvate kao jedini put ka rješavanju svih problema koje imaju.
Crna Gora se od 2020. godine nalazi u konstantnoj političkoj krizi gdje su stavovi o Otvorenom Balkanu i dalje vrlo značajni za sve veću polarizaciju društva.
„Što se tiče odnosna prema Otvorenom Balkanu, Milojko Spajić koji potencijalno figurira za mandatara nove vlade Crne Gore je poprilično skeptičan prema ovoj inicijativi. On je davao izjave da Crnoj Gori nije potreban Otvoreni Balkan te da se treba fokusirati na Berlinski proces te da je to put kojim crna Gora treba da ide. S druge strane predsjednik Milatović je vatreno bio pristalica Otvorenog Balkana i tvrdio da je to dobro za Crnu Goru te da se integriše u tu ideju“, kaže Nikola Zirojević, glasnogovornik Socijaldemokrata i novi zastupnik u Skupštini Crne Gore.
„Što se tiče DPS-a, Socijaldemokrata… mi smo sasvim jasno od početka protiv Otvorenog Balkana. Ja sam lično više puta u izjavama apostrofirao da to za nas ne predstavlja ništa drugo nego umiveniju verziju tzv. Srpskog sveta, a znamo da je to umivenija verzija velike Srbije. To za nas predstavlja pokušaj Srbije da ovlada Crnom Gorom ekonomski, politički i u svakom drugom smislu, kao i ostalim državama regije“ , poručuje Zirojević.
Do izbora 2020. Crna Gora je bila lider EU integracija regije, ali njeno nazadovanje najbolje je pokazala nedavna finansijska kazna od strane Unije.
„Crnu Goru članstvom u Otvoreni Balkan bi vratilo nekoliko koraka unazad jer smo mi ispunili najviše uslova za pridruživanje EU. Što se tiče manjina Bošnjačka stranaka i Hrvatska građanska inicijativa su protiv Otvorenog Balkana, dok su mišljenja u albanskim strankama podijeljena ali bez fokusa na ovu temu u javnosti pazeći se komplikacija“, pojašnjava Zirojević.
U Sjevernoj Makedoniji za sad su izostale reakcije na Ramin zaokret. To je razumljivo kao i makedonsko učešće u Otvorenom Balkanu u kontekstu bremenitih odnosa sa Grčkom i Bugarskom.
“Otvoreni Balkan je inicijativa koju možemo posmatrati iz više aspekata, ali nijedan aspekt nije dao suštinski rezultat. Zbog nepovjerenja prema politici koji vodi oficijalni Beograd, tri države nisu ušle u ovu inicijativu. Jednostavno je nejasno koje granice želi Beograd da “obori”, a koje da ostavi? Posebno je ovo pitanje vidljivo na odnosu između Srbije i Kosova. Očekivati od Kosova da “spusti” granice prema Srbiji, koja ga ne priznaje, malo je vulgarno”, smatra Dželal Hodžić, zamjenik direktora Državne agencije za prava zajednica u Makedoniji.
On ističe da su neke zapadne države se zaletjele da podrže ovu inicijativu, koja je skoro pa replika Berlinskog procesa, ali nema mentorstvo Zapada.
“Bili smo svjedoci jednom paradoksu, a to je da su inicijativu Otvoreni Balkan u Srbiji, BiH, Crnoj Gori i Sjevernoj Makedoniji podržavali i političari koji imaju jasnu anti-zapadnu politiku, a simpatije prema Putinu i Rusiji. Izjave političara tipa Dodika i Vulina o državama Zapadnog Balkana i bit će vam jasno, da tu od starta nešto nije štimalo. Ova inicijativa jeste iskorištena od Zapada kao mrkva prema Beogradu, da se odobrovolji da se udalji od Moskve, da prihvati realnost na Zapadnom Balkanu, i da se okrene prema EU. E sad, pitanje je da li Beograd u tome vidi šansu za novu dominaciju na Zapadnom Balkanu ili vidi šansu da pobjegne iz Putinovog krila”, pojašnjava Hodžić.
Hodžić smatra da je ovo promašena inicijativa bez suštinskih rezultata te ističe nadu da je Zapad naučio lekciju da bez njegovog mentorstva teško da bivše komunističke države usopostave otvorena društva u svojim državama, pa tek onda i otvoreni Balkan.
“To nije moguće bez demokratskih vrijednosti, poštovanja ljudskih prava, vladavine prava, slobode medija, zdravih institucija, kao povjerenja i uzajamnog poštovanja država u regionu. Koliko od toga imamo u regionu, a posebno u Srbiji? Ovo su preduslovi. Sve drugo je običan PR i populizam”, zaključuje Hodžić.
IZVOR: AL JAZEERA
Rama je već 23. juna upozorio na kraj Otvorenog Balkana, kada je na konferenciji za novinare najavio “zamrzavanje” odnosa sa Srbijom zbog kidanpovanja trojice kosovskih policajaca. Pod pritiskom opozicije on je 1. jula proglasio kraj Otvorenog Balkana.
Nakon toga Rama je realizovao značajnu regionalnu turneju kroz posjetu glavnim gradovima gdje je dodatno obrazložio svoje stavove i ukazao da je Otvoreni Balkan samo jedna od 72 regionalne inicijative.
Poraz vanjske politike Vučića
„Masovni protesti su smanjili podršku Vučiću i oslabili njegovu stranku na unutrašnjem planu posebno u većim gradovima, a kako vrijeme bude prolazilo to će se širiti i u manje gradove. Naš cilje je da do sljedećih izbora, vjerovatno na proljeće naredne godine, Vučićeva podrška bude značajno umanjena. Kako spoljna politika je uslovljena unutrašnjom, tako je oslabljen uticaj Vučića u regiji. Njegova spoljna politika nije imala pozitivni uticaj u regionu do sada, a sa padom unutrašnje podrške njegov regionalni uticaj će biti znatno manji što je korisno i pozitivno za sve“, smatra Aleksandar Olenik, državni poslanik u Narodnoj skupštini Republike Srbije.
Odustajanje od Otvorenog Balkana od strane premijera Rame označava i jedan od dva neuspjeha vanjske politike predsjednika Vučića.
„Izgleda da se Rama, polako, ali sigurno, distancira od Vučića jer niko neće da bude u brodu koji tone. Vučić je imao dva velika spoljnopolitička projekta. Jedan je podjela Kosova gdje je računao na Trampa, a drugi je Otvoreni Balkan gdje je imao podršku Amerikanaca. Oba ta projekta su suštinski i zvanično gotova te nikad nisu mogla da se ostvare. Dobro je što je tako jer je podjela Kosova najgore rješenje koje su samo nacionalisti sa obje strane mogli da prihvate. To bi sigurno generisalo nove sukobe i potvrdilo tezu da Srbi i Albanci ne mogu da žive zajedno“, smatra Olenik.
Otvoreni Balkan je očito više produkt populizma i skretanja pažnje građana sa suštine demokratskih procesa koje su nužne za dostizanje boljeg standarda i uređenijeg društva.
„Otvoreni Balkan je trebao biti marketinška zamjena za Evropsku uniju. Oni koji su prihvatili tu ideju pokušali su da građanima dadnu dimnu zavjesu „eto nismo u Evropskoj uniji, ali ovo je slično“. To nije tačno jer postoji Berlinski proces koji je upravo dizajniran za nas na zapadnom Balkanu koji još nismo u EU. Otvoreni Balkan je sa jedne strane bio marketinški potez za građane, a sa druge strane pokušaj da se i dalje sarađuje sa EU, da se uzimaju novci, ali da se nikad ne ostvari puna i efektivna kontrola potrošnje tih sredstva. To je suština. Svako približavanje EU znači sve veću kontrolu izvršne vlasti kako od strane EU, tako i od sudova i parlamenta u tim državama. Ono što je prepoznatljivo za Vučića jest da ne želi nikakvu kontrolu njegove vlasti, a posebno ne nad trošenjem javnog novca“, zaključuje Olenik.
Opstrukcija realizacije Berlinskog procesa u BiH
Sve regionalne inicijative za Bosnu i Hercegovinu su od ogromnog značaja za unapređenje političkih i ekonomskih odnosa. Međutim, opstrukcije političkih predstavnika iz bh. entiteta Republika Srpska koče ratifikaciju i potpisanih sporazuma kao što su tri sporazuma koje je u ime Bosne i Hercegovine potpisao Zoran Tegeltija. To se prije svega odnosi na usvajanje Sporazuma o slobodi kretanja sa ličnim kartama na Zapadnom Balkanu čime su najviše pogođeni građani BiH i Kosova koji nemaju srbijansko državljanstvo.
Na početku stav bh. javnosti o Mini Šengenu je bio poprilično zbunjujući i nejasan, ali zalaganjem pojedinih članova akademske zajednice i medija prevladao je stav da je to anti bosanskohercegovačka ideja.
„Prije ozbiljnijeg početka bavljenjem ovim pitanjem značajno je ukazati na elemente koji predstavljaju klipove u točkovima bošnjačkim političkim predstavnicima. Prvi je svakako vezan za nepostojanje Hrvatske u ovim projekcijama čime je i pozicija Bosne i Hercegovine, posebno Bošnjaka, značajno opterećena. Ta činjenica uveliko signalizira da, i pored negiranja mnogih, inicijativa stoji u suglasju sa velikosrpskim aspiracijama ili, kako se kolokvijalno kaže, asocira na uspostavu krnje Jugoslavije. Uzimajući u obzir napade na bosanskohercegovačke institucije, simbole i njen ukupni integritet od strane Dodika ovaj stav ima jasan pogled na moguće negativne implikacije“, smatra dr. Admir Mulaosmanović, profesor na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Sarajevu.
Prije priče o bilo kakvim integracijama nužno je u Bosni i Hercegovini prvo osnažiti institucije koje bi trebale integrativne procese što je godinama praktično nemoguće zbog blokada političkih predstavnika Srba i Hrvata.
„Pitanje obrazovnog sistema ne može ići ka jedinstvenom obrascu na regionalnom nivou, a unutar sebe biti rascjepkano do banalnosti. Isti je slučaj sa propisima koji regulišu rad, radnička prava i poreznu politiku. To bi značilo da Bosna i Hercegovina treba ojačati agencije na državnom nivou koje bi bile isključivi i jedini partneri unutar integracijskog procesa. Da bi se to ostvarilo entiteti bi izgubili dio nadležnosti. Da bi Bosna i Hercegovina ušla u sve ovo jednostavno mora unutar sebe imati jasno definirane odnose koji će kao primarni interes imati njen suverenitet i teritorijalni integritet. Prosto rečeno, regionalnoj integraciji prethodi naša unutrašnja“, smatra dr. Mulaosmanović.
Nedavna pozitivna izjava ministra vanjskih poslova BiH o Otvorenom Balkanu se nakon Ramine turneje pokazala kao vrlo nepromišljena.
Na Kosovu je ova ideja od početka odbačena
„Premijer Albanije Edi Rama je precizno dao do znanja da je Otvoreni Balkan kao projekat bio “trampolina” koja je okončala svoj dio posla, te da Berlinski proces je jedini put gdje zemlje zapadnog Balkana mogu da nađu svoju perspektivu u ekonomoji i evroatlantskim razvojnim kapacitetima. Otvoreni Balkan nije imao takve mogućnosti, jer je sužen na nekoliko ideja koje se ne mogu razvijati bez podrške Evropske unije. U tom smislu, naš Institut za afirmaciju međuetničkih odnosa smatra da premijer Rama je u pravom trenutku ukazao na činjenice koje Berlinski proces može dovesti do unapređenja zapadnog Balkana i da bržim koracima korača ka postizanju prije svega ekonomskog razvoja, stabilnosti u sferi sigurnosti, stabilizaciju kao i uključenje u EU sa punim kapacitetima svih država zapadnog Balkana“, kaže Fatmir Seholi, direktor Instituta za afirmaciju međuetničkih odnosa te dodaje da BiH, Crna Gora, Sjeverna Makedonija, Albanija, Kosovo i Srbija treba da Berlinski proces prihvate kao jedini put ka rješavanju svih problema koje imaju.
Crna Gora se od 2020. godine nalazi u konstantnoj političkoj krizi gdje su stavovi o Otvorenom Balkanu i dalje vrlo značajni za sve veću polarizaciju društva.
„Što se tiče odnosna prema Otvorenom Balkanu, Milojko Spajić koji potencijalno figurira za mandatara nove vlade Crne Gore je poprilično skeptičan prema ovoj inicijativi. On je davao izjave da Crnoj Gori nije potreban Otvoreni Balkan te da se treba fokusirati na Berlinski proces te da je to put kojim crna Gora treba da ide. S druge strane predsjednik Milatović je vatreno bio pristalica Otvorenog Balkana i tvrdio da je to dobro za Crnu Goru te da se integriše u tu ideju“, kaže Nikola Zirojević, glasnogovornik Socijaldemokrata i novi zastupnik u Skupštini Crne Gore.
„Što se tiče DPS-a, Socijaldemokrata… mi smo sasvim jasno od početka protiv Otvorenog Balkana. Ja sam lično više puta u izjavama apostrofirao da to za nas ne predstavlja ništa drugo nego umiveniju verziju tzv. Srpskog sveta, a znamo da je to umivenija verzija velike Srbije. To za nas predstavlja pokušaj Srbije da ovlada Crnom Gorom ekonomski, politički i u svakom drugom smislu, kao i ostalim državama regije“ , poručuje Zirojević.
Do izbora 2020. Crna Gora je bila lider EU integracija regije, ali njeno nazadovanje najbolje je pokazala nedavna finansijska kazna od strane Unije.
„Crnu Goru članstvom u Otvoreni Balkan bi vratilo nekoliko koraka unazad jer smo mi ispunili najviše uslova za pridruživanje EU. Što se tiče manjina Bošnjačka stranaka i Hrvatska građanska inicijativa su protiv Otvorenog Balkana, dok su mišljenja u albanskim strankama podijeljena ali bez fokusa na ovu temu u javnosti pazeći se komplikacija“, pojašnjava Zirojević.
U Sjevernoj Makedoniji za sad su izostale reakcije na Ramin zaokret. To je razumljivo kao i makedonsko učešće u Otvorenom Balkanu u kontekstu bremenitih odnosa sa Grčkom i Bugarskom.
“Otvoreni Balkan je inicijativa koju možemo posmatrati iz više aspekata, ali nijedan aspekt nije dao suštinski rezultat. Zbog nepovjerenja prema politici koji vodi oficijalni Beograd, tri države nisu ušle u ovu inicijativu. Jednostavno je nejasno koje granice želi Beograd da “obori”, a koje da ostavi? Posebno je ovo pitanje vidljivo na odnosu između Srbije i Kosova. Očekivati od Kosova da “spusti” granice prema Srbiji, koja ga ne priznaje, malo je vulgarno”, smatra Dželal Hodžić, zamjenik direktora Državne agencije za prava zajednica u Makedoniji.
On ističe da su neke zapadne države se zaletjele da podrže ovu inicijativu, koja je skoro pa replika Berlinskog procesa, ali nema mentorstvo Zapada.
“Bili smo svjedoci jednom paradoksu, a to je da su inicijativu Otvoreni Balkan u Srbiji, BiH, Crnoj Gori i Sjevernoj Makedoniji podržavali i političari koji imaju jasnu anti-zapadnu politiku, a simpatije prema Putinu i Rusiji. Izjave političara tipa Dodika i Vulina o državama Zapadnog Balkana i bit će vam jasno, da tu od starta nešto nije štimalo. Ova inicijativa jeste iskorištena od Zapada kao mrkva prema Beogradu, da se odobrovolji da se udalji od Moskve, da prihvati realnost na Zapadnom Balkanu, i da se okrene prema EU. E sad, pitanje je da li Beograd u tome vidi šansu za novu dominaciju na Zapadnom Balkanu ili vidi šansu da pobjegne iz Putinovog krila”, pojašnjava Hodžić.
Hodžić smatra da je ovo promašena inicijativa bez suštinskih rezultata te ističe nadu da je Zapad naučio lekciju da bez njegovog mentorstva teško da bivše komunističke države usopostave otvorena društva u svojim državama, pa tek onda i otvoreni Balkan.
“To nije moguće bez demokratskih vrijednosti, poštovanja ljudskih prava, vladavine prava, slobode medija, zdravih institucija, kao povjerenja i uzajamnog poštovanja država u regionu. Koliko od toga imamo u regionu, a posebno u Srbiji? Ovo su preduslovi. Sve drugo je običan PR i populizam”, zaključuje Hodžić.
IZVOR: AL JAZEERA
