Da li je glavni zadatak američkog diplomate Matthew Palmer na Balkanu da Srbija sporazumno prizna Kosovo kao zasebnu državu i hoće li on taj zadatak ispuniti?
Možemo ozbiljno o tome da nagađamo, jer prvi put imamo obilje domaćeg materijala o zvaničniku Sjedinjenih Država kome je dodeljena uloga pregovarača. Sama dodjela te uloge je značajna, budući da Trumpova administracija češće smjenjuje nego što imenuje, i uglavnom drži diplomate u State departmentu u stanju v.d. – vršilaca dužnosti.
Palmer se kao zamjenik pomoćnika državnog sekretara, ne samo zadržao u tom v.d. statusu, već je dobio i status specijalnog predstavnika. Njegovom prethodniku na tom mjestu Brian Hoyt Jiu, uprkos vrlo oštrom rječniku po pitanju Rusije, to nije uspjelo. Takođe ni Matthew Palmeru nadređeni pomoćnik državnog sekretara Wes Mitchel nije ostavio nikakav vidljiv pečat. Poređenja radi Mitchel je naslijedio Victoriu Nuland kojoj se pripisuje značajna uloga u promeni proruske vlasti u Ukrajini i “revoluciji na Majdanu”. Mitchel je na Twitteru objavljivao vojne mape sa rasporedom NATO snaga oko Rusije ostavljajući utisak mladog vašingtonskog jastreba, ali ništa više od toga. Njegov naslednik, sadašnji pomoćnik Phillip Reeker, zasad se ničim ne ističe.
Za razliku od njih ovo je bila uspješna godina za Matthew Palmera – on se na velika vrata vratio na Balkan, mada su mu prvi koraci prošle jeseni bili tihi i diskretni sastanci u Sarajevu i Prištini. Sa njim je na “ti”, sva beogradska čaršija još od njegovog prvog službovanja u Srbiji 90-tih godina, kada se i oženio Beograđankom crnogorskog porijekla.
U knjižarama se mogu kupiti njegovi diplomatski trileri, a na Internetu pogledati i televizijsko gostovanje kod Milomira Marića, u formatu “Goli život” namjenjenom živopisnim ličnostima.
Palmer je imenovan za specijalnog predstavnika za Zapadni Balkan odmah nakon nedavne nenajavljene posjete predsjednika Srbije Aleksandra Vučića i susreta sa državnim sekretarom SAD Mickeom Pompeom. Spekuliše se da je Palmerov glavni zadatak da isposluje spektakularni dogovor Beograda i Prištine, kao krunu napora administracije Donalda Trumpa, ali samo ako zatreba. A može zatrebati za Trumpovu predsjedničku kampanju 2020. navodno ako mu protivkandidat bude Joseph Biden, potpredsjednik SAD, u mandatu Baracka Obame. Time bi Trump pokazao biračima da može da riješi problem koji su stvorile i ostavile za sobom demokrate.
Dakle, koga smo dobili za pregovarača? Matthew Palmer u svom diplomatskom trileru “Američka misija” na 430 strana piše o političkom savjetniku ambasade SAD u Kongu, prije toga na službi u Sudanu i Gani. Glavni lik je u isto vrijeme i diplomata i humanitarac, ali pomalo i James Bond, s tim što ne radi za obavještajnu agenciju već za svoj ljudski cilj. Mada se na kraju knjige izričito navodi da su stavovi u knjizi piščevi – dakle Palmerovi, a ne Ministarstva spoljnih poslova SAD, odnosno State departmenta, štivo sadrži niz insajderskih detalja.
Jasno je da su oni pročišćeni i da je rukopis morao da ide na čitanje i na odobrenje prije nego što je objavljen, to je uostalom praksa i u Srbiji, kroz to je morao da prođe i recimo Borko Stefanović, sa svojom knjigom koju je objavio prošle godine. Međutim, uprkos tome, “Američka misija” daje zanimljiv pregled kako rade diplomatska predstavništva SAD, od hijerarhija u ambasadi, protokola, fizičkog rasporeda prostorija i obezbjeđenja, dužnosti marinaca pa do toga kako se napreduje ili nazaduje u karijeri.
Čitaocima može biti zanimljivo da stepen napretka prema “briselskim salonima” i nekoj udobnoj zemlji “poput Švedske ili Češke” vodi preko toga čiji ste čovjek, ko vas štiti i kome uzvraćate u političko-diplomatskoj hijerarhiji. Tu se računa i porodično porijeklo, ali se može nazreti da svrstavanje već počinje kroz postupak zapošljavanja, gdje vlada darvinistički metod, po kome od desetina hiljada prijavljenih kandidata, do diplomatske pozicije uspjeva da dođe samo njih stotinak. Za uspješnu karijeru bitno je, to će Palmer otkriti, pristup osjetljivim podacima. Što dublji pristup imate, to ste u jačem usponu. Ako ste na dnu ljestvice, imate pristup samo telefonskom imeniku i saopštenjima za javnost.
Zanimljiv detalj je i da diplomate u ambasadi imaju “kanal neslaganja”, odnosno mogućnost da direktno ministru spoljnih poslova, u sadašnjem slučaju sekretaru Pompeu, pošalju pismo, odnosno mejl, i iznesu svoje sumnje i neslaganje, ako su ubjeđeni da se u ambasadi dešava nešto loše. Ministar je dužan da odgovori.
Šta je radnja “Američke misije”? Politički savjetnik uvjeren je da su interesi Sjedinjenih Država širi nego interesi jedne kompanije ili grupe moćnika i da su isto što i interesi da svet bude humanije i bolje mjesto. U tom smilsu postoje i protivnici koji nisu samo protivnici Amerike nego i ljudskosti uopšte. Tako je politički savjetnik na početku knjige svjedok pokolja u Sudanu, koji militaristička grupa izvodi u izbjegličkom kampu.
Nošen grižom savjesti pošto je izbjegličkom plemenu garantovao bezbjednost, on usvaja djevojčicu iz tog plemena i podiže je kao svoju ćerku. Nastavlja dužnost u Gvineji, ali oduzet mu je bezbjednosni stepen, budući da je na provjerama u Službi za inostrane poslove otkriveno da je posjećivao psihijatra. Mučen saznanjem da su međunarodne i američke snage mogle da spriječe pokolj odlučuje da napusti diplomatsku službu i zaposli se u službi jedne kompanije za kontakt sa afričkim vladama, kada dobija poruku od svog zaštitnika i važnog diplomate, ambasadora SAD u Kongu, da tamo preuzme dužnost političkog savjetnika. Prethodni savjetnik je ubijen u sukobu zakrivljenih gerilskih grupa – kao posebno zli ističu se “genocidisti” iz Ruande.
Junak “Američke misije” prihvata tu poziciju i ubrzo shvata da ambasador usko sarađuje sa velikom kompanijom koja drži rudnike koltana i bakra u Kongu, i na platnom spisku vladajućeg diktatora i većinu ministara. Ambasador to pravda interesima SAD da spriječe prodor kineskih kompanija. Politički savjetnik takođe otkriva da je njegov prijatelj i zaštitnik, ambasador SAD u Kongu, decenijama član tajne radne grupe u Ministarstvu spoljnih poslova, koja je u Africi pomagala desničare, samo da bi spriječila uticaj Sovjetskog Saveza tokom Hladnog rata.
Zaplet je u tome što se između političkog savjetnika i mlade Afrikanke, školovanog inženjera rudarstva, i poglavice svog plemena, rađa romansa. Ta Afrikanka uspjeva u svom selu da izgradi primitivni rudnik i nastoji da ga zadrži u vlasništvu plemena, jer bi pomenuta kompanija em dala neodgovarajuću nadoknadu, em odsjekla brdo i potpuno uništila prirodu. Kompanija angažuje plaćenike i “genocidiste” i odvija se pravi krvavi rat za selo, kome se pridružuje i politički savjetnik. On uspjeva dobrotvornim radom da se poveže kako sa lokalnim svještenikom koji brine o ratnim siročićima, tako i sa vođom opozicije, koji organizuje prihvat ratnih veterana iz brojnih sukoba širom Konga.
Politički savjetnik dolazi do saznanja da je jedini način da pleme sačuva rudnik, da se svrgne diktator i otjera korumpirana kompanija. U tome mu pomaže predstavnik CIA u ambasadi, međutim, najveći dio posla svrgavanja diktatora politički savjetnik obavlja sam, pošto je zaključio da ljudi u Kongu žele novog predsjednika. U tom poslu mu pomaže i tehničko znanje budući da uspjeva sam da napravi i postavi primitivnu opremu za prisluškivanje telefonskih razgovora iz sjedišta zle kompanije. Prevrat se uspješno odigrava, uz pomoć i podršku CIA.
U tome učestvuju i javne ličnosti, poznati novinari i voditelji programa u Kongu, koji na određeni dan masovnih demonstracija, pozivaju narod da svrgne diktatora. Ključnu ulogu odigraće i komanda Crnih lavova, jedinice koja čuva diktatora koji bez krvoprolića odstupa sa vlasti i bježi avionom u Švicarsku. Svaka sličnost sa srpskim Petim oktobrom je namjerna.
Ubjeđujući svoje afričke prijatelje, da je moguće promjeniti tiransku vlast, politički savjetnik kaže da su studenti srušili Miloševića u Srbiji, tim riječima, bez daljeg objašnjenja, znaju li Afrikanci šta je Srbija, a kamoli ko je Milošević. Ipak, kraj nije bajka, budući da se ispostavlja da je novom predsjedniku, uz pomoć istog onog predstavnika CIA, već pristupio vlasnik druge američke kompanije, isto tako brutalne, ako ne i brutalnije u iscrpljivanju ruda i prirodnih bogatstava. Ipak, selo i rudnik su spašeni, i politički savjetnik daje otkaz, nastanjujući se u njemu sa ćerkom, što je donekle srećan kraj.
Krajnji utisak, na osnovu knjige, je da će Matthew Palmer nastojati da razume dešavanja na Balkanu što dublje i da će nastojati što više da se poveže sa ljudima. A na taj način i da utiče mnogo više nego što bi to mogli oni koji na tako nešto nisu spremni ili za to nisu sposobni.
Demostat
Palmer se kao zamjenik pomoćnika državnog sekretara, ne samo zadržao u tom v.d. statusu, već je dobio i status specijalnog predstavnika. Njegovom prethodniku na tom mjestu Brian Hoyt Jiu, uprkos vrlo oštrom rječniku po pitanju Rusije, to nije uspjelo. Takođe ni Matthew Palmeru nadređeni pomoćnik državnog sekretara Wes Mitchel nije ostavio nikakav vidljiv pečat. Poređenja radi Mitchel je naslijedio Victoriu Nuland kojoj se pripisuje značajna uloga u promeni proruske vlasti u Ukrajini i “revoluciji na Majdanu”. Mitchel je na Twitteru objavljivao vojne mape sa rasporedom NATO snaga oko Rusije ostavljajući utisak mladog vašingtonskog jastreba, ali ništa više od toga. Njegov naslednik, sadašnji pomoćnik Phillip Reeker, zasad se ničim ne ističe.
Za razliku od njih ovo je bila uspješna godina za Matthew Palmera – on se na velika vrata vratio na Balkan, mada su mu prvi koraci prošle jeseni bili tihi i diskretni sastanci u Sarajevu i Prištini. Sa njim je na “ti”, sva beogradska čaršija još od njegovog prvog službovanja u Srbiji 90-tih godina, kada se i oženio Beograđankom crnogorskog porijekla.
U knjižarama se mogu kupiti njegovi diplomatski trileri, a na Internetu pogledati i televizijsko gostovanje kod Milomira Marića, u formatu “Goli život” namjenjenom živopisnim ličnostima.
Palmer je imenovan za specijalnog predstavnika za Zapadni Balkan odmah nakon nedavne nenajavljene posjete predsjednika Srbije Aleksandra Vučića i susreta sa državnim sekretarom SAD Mickeom Pompeom. Spekuliše se da je Palmerov glavni zadatak da isposluje spektakularni dogovor Beograda i Prištine, kao krunu napora administracije Donalda Trumpa, ali samo ako zatreba. A može zatrebati za Trumpovu predsjedničku kampanju 2020. navodno ako mu protivkandidat bude Joseph Biden, potpredsjednik SAD, u mandatu Baracka Obame. Time bi Trump pokazao biračima da može da riješi problem koji su stvorile i ostavile za sobom demokrate.
Dakle, koga smo dobili za pregovarača? Matthew Palmer u svom diplomatskom trileru “Američka misija” na 430 strana piše o političkom savjetniku ambasade SAD u Kongu, prije toga na službi u Sudanu i Gani. Glavni lik je u isto vrijeme i diplomata i humanitarac, ali pomalo i James Bond, s tim što ne radi za obavještajnu agenciju već za svoj ljudski cilj. Mada se na kraju knjige izričito navodi da su stavovi u knjizi piščevi – dakle Palmerovi, a ne Ministarstva spoljnih poslova SAD, odnosno State departmenta, štivo sadrži niz insajderskih detalja.
Jasno je da su oni pročišćeni i da je rukopis morao da ide na čitanje i na odobrenje prije nego što je objavljen, to je uostalom praksa i u Srbiji, kroz to je morao da prođe i recimo Borko Stefanović, sa svojom knjigom koju je objavio prošle godine. Međutim, uprkos tome, “Američka misija” daje zanimljiv pregled kako rade diplomatska predstavništva SAD, od hijerarhija u ambasadi, protokola, fizičkog rasporeda prostorija i obezbjeđenja, dužnosti marinaca pa do toga kako se napreduje ili nazaduje u karijeri.
Čitaocima može biti zanimljivo da stepen napretka prema “briselskim salonima” i nekoj udobnoj zemlji “poput Švedske ili Češke” vodi preko toga čiji ste čovjek, ko vas štiti i kome uzvraćate u političko-diplomatskoj hijerarhiji. Tu se računa i porodično porijeklo, ali se može nazreti da svrstavanje već počinje kroz postupak zapošljavanja, gdje vlada darvinistički metod, po kome od desetina hiljada prijavljenih kandidata, do diplomatske pozicije uspjeva da dođe samo njih stotinak. Za uspješnu karijeru bitno je, to će Palmer otkriti, pristup osjetljivim podacima. Što dublji pristup imate, to ste u jačem usponu. Ako ste na dnu ljestvice, imate pristup samo telefonskom imeniku i saopštenjima za javnost.
Zanimljiv detalj je i da diplomate u ambasadi imaju “kanal neslaganja”, odnosno mogućnost da direktno ministru spoljnih poslova, u sadašnjem slučaju sekretaru Pompeu, pošalju pismo, odnosno mejl, i iznesu svoje sumnje i neslaganje, ako su ubjeđeni da se u ambasadi dešava nešto loše. Ministar je dužan da odgovori.
Šta je radnja “Američke misije”? Politički savjetnik uvjeren je da su interesi Sjedinjenih Država širi nego interesi jedne kompanije ili grupe moćnika i da su isto što i interesi da svet bude humanije i bolje mjesto. U tom smilsu postoje i protivnici koji nisu samo protivnici Amerike nego i ljudskosti uopšte. Tako je politički savjetnik na početku knjige svjedok pokolja u Sudanu, koji militaristička grupa izvodi u izbjegličkom kampu.
Nošen grižom savjesti pošto je izbjegličkom plemenu garantovao bezbjednost, on usvaja djevojčicu iz tog plemena i podiže je kao svoju ćerku. Nastavlja dužnost u Gvineji, ali oduzet mu je bezbjednosni stepen, budući da je na provjerama u Službi za inostrane poslove otkriveno da je posjećivao psihijatra. Mučen saznanjem da su međunarodne i američke snage mogle da spriječe pokolj odlučuje da napusti diplomatsku službu i zaposli se u službi jedne kompanije za kontakt sa afričkim vladama, kada dobija poruku od svog zaštitnika i važnog diplomate, ambasadora SAD u Kongu, da tamo preuzme dužnost političkog savjetnika. Prethodni savjetnik je ubijen u sukobu zakrivljenih gerilskih grupa – kao posebno zli ističu se “genocidisti” iz Ruande.
Junak “Američke misije” prihvata tu poziciju i ubrzo shvata da ambasador usko sarađuje sa velikom kompanijom koja drži rudnike koltana i bakra u Kongu, i na platnom spisku vladajućeg diktatora i većinu ministara. Ambasador to pravda interesima SAD da spriječe prodor kineskih kompanija. Politički savjetnik takođe otkriva da je njegov prijatelj i zaštitnik, ambasador SAD u Kongu, decenijama član tajne radne grupe u Ministarstvu spoljnih poslova, koja je u Africi pomagala desničare, samo da bi spriječila uticaj Sovjetskog Saveza tokom Hladnog rata.
Zaplet je u tome što se između političkog savjetnika i mlade Afrikanke, školovanog inženjera rudarstva, i poglavice svog plemena, rađa romansa. Ta Afrikanka uspjeva u svom selu da izgradi primitivni rudnik i nastoji da ga zadrži u vlasništvu plemena, jer bi pomenuta kompanija em dala neodgovarajuću nadoknadu, em odsjekla brdo i potpuno uništila prirodu. Kompanija angažuje plaćenike i “genocidiste” i odvija se pravi krvavi rat za selo, kome se pridružuje i politički savjetnik. On uspjeva dobrotvornim radom da se poveže kako sa lokalnim svještenikom koji brine o ratnim siročićima, tako i sa vođom opozicije, koji organizuje prihvat ratnih veterana iz brojnih sukoba širom Konga.
Politički savjetnik dolazi do saznanja da je jedini način da pleme sačuva rudnik, da se svrgne diktator i otjera korumpirana kompanija. U tome mu pomaže predstavnik CIA u ambasadi, međutim, najveći dio posla svrgavanja diktatora politički savjetnik obavlja sam, pošto je zaključio da ljudi u Kongu žele novog predsjednika. U tom poslu mu pomaže i tehničko znanje budući da uspjeva sam da napravi i postavi primitivnu opremu za prisluškivanje telefonskih razgovora iz sjedišta zle kompanije. Prevrat se uspješno odigrava, uz pomoć i podršku CIA.
U tome učestvuju i javne ličnosti, poznati novinari i voditelji programa u Kongu, koji na određeni dan masovnih demonstracija, pozivaju narod da svrgne diktatora. Ključnu ulogu odigraće i komanda Crnih lavova, jedinice koja čuva diktatora koji bez krvoprolića odstupa sa vlasti i bježi avionom u Švicarsku. Svaka sličnost sa srpskim Petim oktobrom je namjerna.
Ubjeđujući svoje afričke prijatelje, da je moguće promjeniti tiransku vlast, politički savjetnik kaže da su studenti srušili Miloševića u Srbiji, tim riječima, bez daljeg objašnjenja, znaju li Afrikanci šta je Srbija, a kamoli ko je Milošević. Ipak, kraj nije bajka, budući da se ispostavlja da je novom predsjedniku, uz pomoć istog onog predstavnika CIA, već pristupio vlasnik druge američke kompanije, isto tako brutalne, ako ne i brutalnije u iscrpljivanju ruda i prirodnih bogatstava. Ipak, selo i rudnik su spašeni, i politički savjetnik daje otkaz, nastanjujući se u njemu sa ćerkom, što je donekle srećan kraj.
Krajnji utisak, na osnovu knjige, je da će Matthew Palmer nastojati da razume dešavanja na Balkanu što dublje i da će nastojati što više da se poveže sa ljudima. A na taj način i da utiče mnogo više nego što bi to mogli oni koji na tako nešto nisu spremni ili za to nisu sposobni.
Demostat
