U Prizrenu je održana međunarodna konferencija pod radnim nazivom “Kosovo i jevrejska zajednica”. Diskutovalo se o kulturnim i istorijskim vezama izmedju Albanaca i Jevreja kao i kulturnoj zaostavštini na Kosovu. Prisustvovali su i brojni gosti iz Izraela.
Ministar za kulturu, omladinu i sport u vladi Kosova Valjton Beqiri podsetivši na jevrejsku golgotu tokom Drugog svetskog rata kazao je da su svoj skromni doprinos u njihovom spašavanju dali i Albanci . “Čuvali su ih pod svojim krovom gde su se osjećali kao u svom domu”. Ministar Beqiri je obećao i da će Vlada Kosova, posebno ministarstvo na čijem je on čelu, “učiniti sve kako bi se sačuvali ostaci jevrejske kulture.
I predsjednik opštine dr Ramadan Muja, inače istoričar po struci, osvrnuo se posebno na poslednji kosovski rat. istakao je da su “avionom za Izrael otputovale 102 familije i da ih je na aerodromu u Jerusalimu dočekao lično premijer Benjamin Njatanjahu. Osim dve, sve familije su se nakon rata vratile na Kosovu.
Podsjetio je i da su pripadnici jevrejskog naroda, koji su bili na visokim duznostima u drugim zemljama, poput Medlin Olbrajt, tada državne sekretarke SAD, “ dali neprocjenjiv doprinos za današnje nezavisno i demokratsko Kosovu”.
Jevreji su zadovoljni svojim položajem na Kosovu. Vlada se prema njima korektno ponaša. Kako tvrdi Votim Demiri iz Prizrena, izvršni direktor Jevrejske zajenice, imaju skoro povalćenen položaj jer se smatraju mostom i lobistima sa izraelom, koji istina, još nije priznao kosovsku nezavisnost.
“Ja sam prijatno iznenađen odnosom kosovskih institucija prema ovoj zajednici. Malo je ređi da je korektan “
Demiri je svestan zašto je sve to ovako i zašto se kosovske vlasti prema njima tako i ponašaju. Po njemu albansko- jevrejski odnosi nikada nisu bili u silaznoj putanji. Bilo je perioda mirovanja jer su oba naroda posmatrali jedni druge kroz prizmu društveno ekonomskih sistema u kojima su živjeli.
“Ali poslednji momenti najnovije istorije Kosova su ušli u glavama koosvskih građana – da bez pomoći , normalno SAD i NATO-a, ali unutar tih država i asocijacija, da su ljudi koji su radili za Ameriku , bio veliki procenat Jevreja među njima koji su odslučivali o onome što se danas dešava na Kosovu “
A što se odnosa sa izraelom tiče poznati je stav da onom kome je majka Jevrejka, oni ga smatraju svojim i nema potrebe za nekim posebnim odnosima.
“Naša matična države je Kosovo, ali, normalno je da sun am oči uprte i ka Izraelu. Ne treba odnose svesti na dnevnopolitičke“
U Prizrenu, gde je održana konfeerncija, psisutvovali su brojni gosti iz izraela , neki poput Raula Teitelbauma, penzionisanog novinara koji sada živi u Jerusalimu a skoro pre 80. godina roćen je u Prizrenu, sa nostalgijom je i na bosanskom pričcao o bezbrižnom djetinstvu tadašnjeg grada na Bistrici, ali i golgoti koju je on i njegova familija, prezzivela pocevši od logora Sajmište kod Beograda do Bergenberdena u Nemačkoj. A što se položaja njegovih sunarodnika na Kosovu tiče:
“Danas, skoro da nema Jevreja na Kosovu. Njih 24- 25 žive u Prizrenu gdje je i najveća jevrejske zajednica. Ovdje Jevreji, uglavnom, tokom istorije nisu bili neki veliki factor. Sada , mislim, da među albanskim lobijem u SAD ima nekoliko Jevreja – koji su važni za albanski lobi “
Na Kosovu od 1610. godine, kada su došli Jevreji zajedno sa Sasima izmedju ostalog i na prostoru Novog Brda, gdje je svojevremeno bio rudnik srebra najveći u tadašnjoj Evropi, Jevreji su živeli u mnogim kosovskim sredinama, počevši od Prištine, Mitrovice, Prizrena... Po rečima ivana Čerešnješa, sa Hebrejskog univerziteta u Jerusalimu, postojali su mnogi materjalni ostaci njihove kulture, raccunajući i siangoge. Sada je to sasvim druga situacija. On to potkrepljuje na groblju Tauk bašta u Prištini.
“Video sam da je bila neka intervencija, ali na tom groblju i ona je urađena loše i nestručno. Praktično to groblje je sa tom intervencijom i uništeno pa i ne zaslužuje da bude na listi jevrejskog naslijeđa na Kosovu “.
U oči Drugog svetskog rata na Kosovu je zzivelo oko 550 Jevreja. Od toga njih 185 ih je stradalo. Sada, nakon najnovijeg rata, najveći broj onih koji su govorili slovenskim jezicima, napustili su Kosovo gde trenutno živi još njih 54. ( Kraj)
