Tri islamske mikrofinansijske institucije na Kosovu izdaju beskamatne kredite svojim klijentima, ali s profitom. “Start“, “TIMI Invest” i “Pro Finance Home” su licencirane institucije od strane Centralne banke Republike Kosovo (CBK).
Zvaničnici ove banke priznaju da su “Start” i “TIMI Invest” registrirani kao institucije koje pružaju islamske finansijske usluge. Jedna je licencirana za rad kao mikrofinansijska institucija (MFI), a druga kao nebankarska finansijska institucija (NBFI).
“One su registrovane, imaju dozvolu za obavljanje kreditnih aktivnosti i obavljanje finansijskih usluga prema islamskim principima“, navodi se u odgovoru CBK-a.
Trenutni broj klijenata u “Startu” i “TIMI Investu” je preko 700, dok vrijednost preostalih kredita doseže preko pet miliona eura.
I nebankarska institucija “Pro Finance Home” takođe ima licencu CBK-a, ali nije precizirano da nudi islamske finansijske usluge. Međutim, jedan od dioničara ove institucije, Vedat Salihu, potvrđuje za Radio Slobodna Evropa da se bave i islamskim finansijskim uslugama.
Mikrofinansijske institucije (MFI), primarna djelatnost je davanje kredita i pružanje ograničenog broja finansijskih usluga. Dok se nebankarska finansijska institucija (NBFI) bavi pozajmljivanjem, zaduživanjem i ugovorima o finansijskom lizingu – lizing, potpisivanje, trgovanje, posredovanje ili distribucija vrijednosnih papira.
Mikrofinansijska institucija “Start” osnovana je i registrovana u CBK-u 2002. godine. Podaci o ovoj instituciji su oskudni na internetu. Na društvenoj mreži Facebook dotična institucija nema informacije o svrsi i aktivnosti, dok službena web stranica ne radi. “Start” je registrovan kao mikrofinansijska institucija sa stranim kapitalom.
Prema Centralnoj banci Republike Kosovo, ova institucija ima 498 zajmoprimaca sa preostalih preko 2,7 miliona eura kredita.
Pokušaji Radija Slobodna Evropa da stupi u kontakt sa bilo kojim službenikom ove institucije bili su bezuspješni.
Druga institucija “TIMI Invest“, kako je navedeno na njenoj službenoj web stranici, ima za cilj izgradnju i održavanje modernih tehnika bez kamata, pružanje transparentnog razvojnog sistema i “postati jaka organizacija“. “TIMI Invest” je, prema podacima CBK-a, imao još 221 preostalog zajmoprimca, sa preko 2,6 miliona eura.
Nexhemdin Kahrimani, vlasnik ove nebankarske institucije, u odgovoru za Radio Slobodna Evropa priznaje da je bankarstvo bez kamate, ali ne i bez profita.
Prema njegovim riječima, kamata se stvara prodajom novca kao “robe”. Dok, prodajom i kupovinom robe koju institucija (u ovom slučaju “TIMI Invest”) kupuje po veleprodajnoj cijeni, kada se ovaj proizvod prodaje u maloprodaji, po višoj cijeni, ostvaruje se profit. Ovo finansiranje naziva se beskamatno pozajmljivanje.
Fond ove ustanove je privatan i lokalni. Troškovi institucije pokriveni su prodajom i kupovinom različite robe na tržištu. Razlika koju stvara veleprodajna cijena sa maloprodajnom cijenom je profit ove institucije, objašnjava Kahrimani.
Treća institucija, “Pro Finance Home“, je nebankarska finansijska institucija na Kosovu, koju je CBK licencirala 2018. godine, sa privatnim kapitalom sa Kosova i nudi finansijske proizvode i usluge građanima, bez obzira na rasu, nacionalnost, vjeru , političko opredjeljenje itd., navedeno je na službenoj web stranici ove institucije.
Centralna banka Republike Kosovo nadgleda sve finansijske institucije koje su licencirane.
Dvije mikrofinansijske institucije ne daju gotovinu klijentima, već plaćaju direktno na račun prodavca za proizvod koji je kupac kupio. Na primjer, za proizvod čija je cijena 1.000 eura godišnje, kupac mora platiti 80 do 90 eura više ili 8-9% iznosa.
Islam Hasani, profesor na ELSG koledžu i autor knjige “Islamska ekonomija i bankarstvo“, objavljene 2013. godine, kaže da islamske banke rade bez kamata, ali ne rade bez profita. Ove institucije, prema njegovim riječima, imaju i druge oblike profita.
“Oni ostvaruju profit, ali je profit unaprijed određen kao postotak udjela u dobiti, ali nije unaprijed određen kao oblik kamate“, naglašava Hasani.
Islamsko finansiranje ili islamsko bankarsko poslovanje definisano je zakonskim odredbama na Kosovu. Jedan od stavova Zakona o bankama, mikrofinansijskim institucijama i nebankarskim finansijskim institucijama navodi da se „Islamsko finansiranje ili islamska bankarska djelatnost vrši uz saglasnost CBK-a i, pod ovim uslovima i u skladu sa propisima koji se mogu utvrditi od strane CBK-a, oni takođe mogu biti ovlašteni da se bave islamskim bankarstvom”.
“Osim ove odredbe, CBK nam ne izdaje nijedan drugi regulatorni instrument koji reguliše finansijsku aktivnost prema islamskim pravilima“, kaže se u odgovoru CBK-a.
Ovaj zakon takođe navodi da je islamska banka vrsta banke koja obavlja bankarske aktivnosti prema načelima šerijata [op.a. Islamskog zakona] i podložno načelima ovog zakona i propisima koje je izdala CBK. “Islamska bankarska tačka usluge” odnosi se na odjeljenje ili odjeljenje neislamske banke, koje pruža finansijske usluge prema principima šerijata.
Šerijat je pravni zakon zasnovan na Kur’anu i drugim islamskim spisima.
Šerijatski zakon je protiv interesa jer se, prema islamskim vjerskim stavovima, interes smatra zabranjenim (haram), ali nije protiv profita, kaže Ismail Hasani, sociolog religije.
On dodaje da je u zemljama u kojima je šerijat vrhovni zakon prirodno da institucije funkcionišu na ovaj način, ali Kosovo je, prema Ustavu, sekularna država.
“Da živimo u državi u kojoj šerijat djeluje, odgovor bi bio vrlo jasan i ne bi bilo dileme da je legitimno pravo ovih institucija da djeluju prema šerijatskom pravu. Ali budući da živimo u sekularnoj državi i da je bankarski sistem konsolidiran, postoje komercijalne etničke pripadnosti koje je licencirala CBK, onda je čudno kako takve banke, koje su u većini slučajeva fantomske, mogu djelovati”, klaže Hasani.
S druge strane, Hashim Rexhepi, profesor na privatnom fakultetu UBT, kaže da bi Centralna banka Republike Kosovo trebala stvoriti zakonske odredbe za rad nebankarskih institucija, prema islamskom principu.
Rexhepi, koji je takođe bio bivši guverner CBK-a, kaže da islamsko bankarstvo ima svoje specifičnosti i da je regulisano drugačije od tradicionalnog ili kontinentalnog bankarstva.
„Islamsko bankarstvo treba regulirati posebnim odredbama. Zatim, nadzorno osoblje CBK-a bi trebalo biti obučeno kako bi moglo nadzirati rad islamskog bankarstva. Sve dok ne postoje propisi ili odredbe u zakonu, nemoguće je funkcionirati s principima islamskog bankarstva na Kosovu”, kaže Rexhepi.
Asocijacija mikrofinansijskih institucija (AMIK) takođe djeluje na Kosovu. U odgovoru za Radio Slobodna Evropa navodi se da u mreži AMIK-a nema člana nijedne mikrofinansijske institucije koja je označena kao “islamsko mikrofinansiranje”.
“One su registrovane, imaju dozvolu za obavljanje kreditnih aktivnosti i obavljanje finansijskih usluga prema islamskim principima“, navodi se u odgovoru CBK-a.
Trenutni broj klijenata u “Startu” i “TIMI Investu” je preko 700, dok vrijednost preostalih kredita doseže preko pet miliona eura.
I nebankarska institucija “Pro Finance Home” takođe ima licencu CBK-a, ali nije precizirano da nudi islamske finansijske usluge. Međutim, jedan od dioničara ove institucije, Vedat Salihu, potvrđuje za Radio Slobodna Evropa da se bave i islamskim finansijskim uslugama.
Mikrofinansijske institucije (MFI), primarna djelatnost je davanje kredita i pružanje ograničenog broja finansijskih usluga. Dok se nebankarska finansijska institucija (NBFI) bavi pozajmljivanjem, zaduživanjem i ugovorima o finansijskom lizingu – lizing, potpisivanje, trgovanje, posredovanje ili distribucija vrijednosnih papira.
Ciljevi ovih institucija
Mikrofinansijska institucija “Start” osnovana je i registrovana u CBK-u 2002. godine. Podaci o ovoj instituciji su oskudni na internetu. Na društvenoj mreži Facebook dotična institucija nema informacije o svrsi i aktivnosti, dok službena web stranica ne radi. “Start” je registrovan kao mikrofinansijska institucija sa stranim kapitalom.
Prema Centralnoj banci Republike Kosovo, ova institucija ima 498 zajmoprimaca sa preostalih preko 2,7 miliona eura kredita.
Pokušaji Radija Slobodna Evropa da stupi u kontakt sa bilo kojim službenikom ove institucije bili su bezuspješni.
Druga institucija “TIMI Invest“, kako je navedeno na njenoj službenoj web stranici, ima za cilj izgradnju i održavanje modernih tehnika bez kamata, pružanje transparentnog razvojnog sistema i “postati jaka organizacija“. “TIMI Invest” je, prema podacima CBK-a, imao još 221 preostalog zajmoprimca, sa preko 2,6 miliona eura.
Nexhemdin Kahrimani, vlasnik ove nebankarske institucije, u odgovoru za Radio Slobodna Evropa priznaje da je bankarstvo bez kamate, ali ne i bez profita.
Prema njegovim riječima, kamata se stvara prodajom novca kao “robe”. Dok, prodajom i kupovinom robe koju institucija (u ovom slučaju “TIMI Invest”) kupuje po veleprodajnoj cijeni, kada se ovaj proizvod prodaje u maloprodaji, po višoj cijeni, ostvaruje se profit. Ovo finansiranje naziva se beskamatno pozajmljivanje.
Fond ove ustanove je privatan i lokalni. Troškovi institucije pokriveni su prodajom i kupovinom različite robe na tržištu. Razlika koju stvara veleprodajna cijena sa maloprodajnom cijenom je profit ove institucije, objašnjava Kahrimani.
Treća institucija, “Pro Finance Home“, je nebankarska finansijska institucija na Kosovu, koju je CBK licencirala 2018. godine, sa privatnim kapitalom sa Kosova i nudi finansijske proizvode i usluge građanima, bez obzira na rasu, nacionalnost, vjeru , političko opredjeljenje itd., navedeno je na službenoj web stranici ove institucije.
Centralna banka Republike Kosovo nadgleda sve finansijske institucije koje su licencirane.
Dvije mikrofinansijske institucije ne daju gotovinu klijentima, već plaćaju direktno na račun prodavca za proizvod koji je kupac kupio. Na primjer, za proizvod čija je cijena 1.000 eura godišnje, kupac mora platiti 80 do 90 eura više ili 8-9% iznosa.
Islam Hasani, profesor na ELSG koledžu i autor knjige “Islamska ekonomija i bankarstvo“, objavljene 2013. godine, kaže da islamske banke rade bez kamata, ali ne rade bez profita. Ove institucije, prema njegovim riječima, imaju i druge oblike profita.
“Oni ostvaruju profit, ali je profit unaprijed određen kao postotak udjela u dobiti, ali nije unaprijed određen kao oblik kamate“, naglašava Hasani.
Kako zakon reguliše islamsko bankarstvo na Kosovu?
Islamsko finansiranje ili islamsko bankarsko poslovanje definisano je zakonskim odredbama na Kosovu. Jedan od stavova Zakona o bankama, mikrofinansijskim institucijama i nebankarskim finansijskim institucijama navodi da se „Islamsko finansiranje ili islamska bankarska djelatnost vrši uz saglasnost CBK-a i, pod ovim uslovima i u skladu sa propisima koji se mogu utvrditi od strane CBK-a, oni takođe mogu biti ovlašteni da se bave islamskim bankarstvom”.
“Osim ove odredbe, CBK nam ne izdaje nijedan drugi regulatorni instrument koji reguliše finansijsku aktivnost prema islamskim pravilima“, kaže se u odgovoru CBK-a.
Ovaj zakon takođe navodi da je islamska banka vrsta banke koja obavlja bankarske aktivnosti prema načelima šerijata [op.a. Islamskog zakona] i podložno načelima ovog zakona i propisima koje je izdala CBK. “Islamska bankarska tačka usluge” odnosi se na odjeljenje ili odjeljenje neislamske banke, koje pruža finansijske usluge prema principima šerijata.
Šerijat je pravni zakon zasnovan na Kur’anu i drugim islamskim spisima.
Da li ove institucije treba da funkcionišu na Kosovu?
Šerijatski zakon je protiv interesa jer se, prema islamskim vjerskim stavovima, interes smatra zabranjenim (haram), ali nije protiv profita, kaže Ismail Hasani, sociolog religije.
On dodaje da je u zemljama u kojima je šerijat vrhovni zakon prirodno da institucije funkcionišu na ovaj način, ali Kosovo je, prema Ustavu, sekularna država.
“Da živimo u državi u kojoj šerijat djeluje, odgovor bi bio vrlo jasan i ne bi bilo dileme da je legitimno pravo ovih institucija da djeluju prema šerijatskom pravu. Ali budući da živimo u sekularnoj državi i da je bankarski sistem konsolidiran, postoje komercijalne etničke pripadnosti koje je licencirala CBK, onda je čudno kako takve banke, koje su u većini slučajeva fantomske, mogu djelovati”, klaže Hasani.
S druge strane, Hashim Rexhepi, profesor na privatnom fakultetu UBT, kaže da bi Centralna banka Republike Kosovo trebala stvoriti zakonske odredbe za rad nebankarskih institucija, prema islamskom principu.
Rexhepi, koji je takođe bio bivši guverner CBK-a, kaže da islamsko bankarstvo ima svoje specifičnosti i da je regulisano drugačije od tradicionalnog ili kontinentalnog bankarstva.
„Islamsko bankarstvo treba regulirati posebnim odredbama. Zatim, nadzorno osoblje CBK-a bi trebalo biti obučeno kako bi moglo nadzirati rad islamskog bankarstva. Sve dok ne postoje propisi ili odredbe u zakonu, nemoguće je funkcionirati s principima islamskog bankarstva na Kosovu”, kaže Rexhepi.
Asocijacija mikrofinansijskih institucija (AMIK) takođe djeluje na Kosovu. U odgovoru za Radio Slobodna Evropa navodi se da u mreži AMIK-a nema člana nijedne mikrofinansijske institucije koja je označena kao “islamsko mikrofinansiranje”.
