Kosovo bi moglo prići korak bliže članstvu u Savjetu Evrope 16. aprila kada će Parlamentarna skupština razmatrati izvještaj kojim se preporučuje članstvo Kosova u toj organizaciji, piše Radio Slobodna Evropa.
Glasanje će biti održano u Strazburu i ukoliko dvije trećine parlamentaraca koji predstavljaju 46 država članica podignu ruku "za", pitanje članstva bi se moglo naći na dnevnom redu kada se svi ministri spoljnih poslova Savjeta Evrope sastanu tačno mjesec dana kasnije, 16. maja, kako bi doneli konačnu odluku.
Članstvo u Savjetu Evrope, cilj koji Kosovo ima od proglašenja nezavisnosti značilo bi, između ostalog, da bi parlamentarci Kosova bili zastupljeni u Parlamentarnoj Skupštini te organizacije, da bi građani Kosova mogli da podnose tužbe Evropskom sudu za ljudska prava (ECHR) i da bi se Kosovo priključilo Evropskoj radiodifuznoj uniji (EBU), što bi zemlji omogućilo učešće u godišnjem takmičenju za Pjesmu Evrovizije.
Vjerovatno je da će dvotrećinska većina biti postignuta. Izvještaj o ovom pitanju odobrio je 27. marta Komitet Parlamentarne Skupštine za politička pitanja i demokratiju navodeći da "težnje Kosova da se pridruži Savjetu Evrope treba da naiđu na pozitivan odgovor". A skupština teži da prati odluke odbora.
Sada, 12 od 46 država članica Savjeta Evrope ne smatra Kosovo nezavisnim – manje od trećine, koja može da blokira odluku. Te zemlje uključuju Srbiju i Bosnu i Hercegovinu, pet zemalja Evropske unije (EU) Kipar, Grčku, Rumuniju, Slovačka i Španiju, kao i Jermeniju, Azerbejdžan, Gruziju, Moldaviju i Ukrajinu. Većina ovih zemalja protivi se zbog toga što imaju ili sopstvene teritorijalne sporove ili problem sa manjinama koje bi potencijalno mogle zatražiti nezavisnost.
Međutim, ne mora da znači da će svi predstavnici ovih zemalja da glasaju u skladu sa političkim stavom o Kosovu svojih prestonica. Ukrajinski predstavnici će, na primjer, imati "slobodno glasanje", a moguće je da će i druge zemlje sljediti taj primjer. Vjerovatno će biti dosta predstavnika koji će biti uzdržani, što bi otvorilo put ka zelenom svijetlu za Kosovo.
Značajno je i da je autorka izvještaja Dora Bakoyannis, bivša ministarka spoljnih poslova Grčke i sestra aktuelnog grčkog premijera Kiriakosa Micotakisa. U tom slučaju nije nezamislivo da će grčka delegacija, uprkos zvaničnom stavu Atine da ne priznaje Kosovo, podržati članstvo Kosova u klubu.
Ipak, tog dana u Strazburu biće igra brojeva. Parlamentarci vladajuće stranke u Mađarskoj Fides bi mogli glasati protiv uprkos tome što Mađarska priznaje nezavisnost Kosova, potez koji bi odražavao sve bliže odnose sa Srbijom.
To bi takođe moglo pomoći grupi koju Savjet Evrope naziva "eminentnim pravnicima", a koji su proučavali pitanje eventualnog članstva Kosova sa pravne tačke gledišta. I dok su ostali pri stavu da je procjena o državnosti u krajnjoj liniji politička odluka, napomenuli su da trenutno međunarodno prisustvo na Kosovu nema nikakva izvršna ovlašćenja, da kosovske vlasti vrše jurisdikciju nad teritorijom i stanovništvom Kosova, da Kosovo ima međunarodne odnose.
Ali, zašto se ovo dešava sad?
Postoji niz razloga za to. Prvo, Rusija je izbačena iz Savjeta Evrope ubrzo nakon invazije na Ukrajinu u februaru 2022. Pošto je Moskva izašla iz kluba, Srbija je izgubila jednog od svojih najvećih saveznika u ovoj borbi. Zatim, tu je i činjenica da se Kosovo već uspješno pridružilo nekim telima Savjeta Evrope kao što su Venecijanska komisija i Razvojna banka Savjeta Evrope.
Zatim, u vezi sa ovim razvojem događaja, postoji dijalog o normalizaciji uz posredovanje EU između Kosova i Srbije koji traje od 2011. i u tom periodu je bio različitiog diplomatskog intenziteta. Pošteno je reći da je ovaj dijalog na istorijskom minimumu upravo sada nakon niza incidenata u posljednjih godinu dana, uključujući odluku Kosova da nametne upotrebu kosovskih registarskih tablica za automobile, masovnu ostavku kosovskih Srba u policiji i na druge javne funkcije, lokalne izbore bez učešća etničkih Srba i napad u selu Banjska na sjeveru Kosova.
Ali, prije toga se činilo da je došlo do velikog iskoraka sa Ohridskim sporazumom koji je usmeno dogovoren u martu 2023. U jednoj od tačaka je navedeno da "Srbija neće prigovoriti članstvu Kosova u bilo kojoj međunarodnoj organizaciji". Dvije druge odredbe su takođe važne u ovom kontekstu: da će se Kosovo "obavezati da obezbjedi odgovarajući nivo samoupravljanja za etničku srpsku zajednicu na Kosovu" i "obezbjediti bezbjednost imovine Srpske pravoslavne crkve unutar svojih granica".
U vezi sa Ohridskim sporazumom postoje dvije alarmirajuće stvari koje treba znati. Prvo, nije ga potpisala nijedna strana, iako je premijer Kosova Albin Kurti barem izrazio spremnost da to učini. Dakle, njegova zakonitost je u najboljem slučaju upitna. Drugo, i što je još važnije, ne postoji dogovoreni redosljed šta bi trebalo prvo da se uradi.
Na neki način, Kosovo je prvo skočilo. Do toga je došlo kada je Vlada Kosova u martu donela odluku da pred vlasništvo nad 24 hektara zemljišta u korist Dečana, manastira Srpske pravoslavne crkve na zapadu Kosova. Ustavni sud Kosova je presudio u korist manastira, ali su vlade od tada odbijale da sprovedu odluku suda. Ovaj zaokret podstakao je Dora Bakoyannis da preporuči članstvo Kosova u Savjetu Evrope.
To ostavlja još dva zadatka koje Kosovo treba da ispuni: osnivanje Zajednice opština sa srpskom većinom i da se pozabavi pitanjem eksproprijacije zemljišta u tim opštinama. Prema izvještaju Dore Bakoyannis, oba ova pitanja bi trebalo da budu "post-pristupna obaveza" za Kosovo. Pitanje je da li se s tim slaže šira međunarodna zajednica.
Dok je glasanje u Parlamentarnoj skupštini Savjeta Evrope savjetodavno, prava politička igra počinje uoči odluke Savjeta ministara u maju. Kao i u parlamentarnoj skupštini, odluka se može doneti dvotrećinskom većinom, ali to bi bilo bez presedana - ministri su do sada uvijek postizali konsenzus o prijemu novih članova.
Srbija je već nagovestila da će učiniti sve kako bi sprečila članstvo Kosova i konačno, mogla bi biti uspješna u tome. Jedan scenario može biti da se u maju uopšte ne donese konačna odluka. Takozvana "Kvinta", koju čine Francuska, Njemačka, Italija, Ujedinjeno Kraljevstvo i Sjedinjene Američke Države, žele da vide kosovski nacrt zakona o formiranju Zajednice opština sa srpskom većinom prije nego što se dogovore oko toga da li će članstvo Kosova biti na dnevnom redu sjednice Savjeta ministara.
Oni to vide kao posljednju šansu da se izvrši pritisak na Kurtija da se složi oko ovog spornog pitanja, pošto je članstvo u Savjetu Evrope posljednja "zapadna šargarepa" koja se nudi Kosovu, jer je članstvo u EU još uvijek san. Ali, ovo može biti korak koji je prevelik za Kosovo, i to ne samo iz političkih razloga. Dok je osnivanje ove zajednice dogovoreno između Kosova i Srbije još 2013. godine, Ustavni sud Kosova je doveo u pitanje njenu legalnost, kako po pitanju izvršnih ovlašćenja koja bi imala, tako i po pitanju nacionalnog sastava, jer se čini da niko ko nije etnički Srbin ne bi mogao da bude zaposlen tamo, za šta Ustavni sud tvrdi da bi bilo neustavno.
Dakle, dok bi Kosovo moglo da bude podstaknuto glasanjem u Parlamentarnoj skupštini Savjeta Evrope ove nedjelje, konačna odluka 46 ministara spoljnih poslova mogla bi biti odložena za najmanje godinu dana, ukoliko se ne ostvari značajniji napredak u nedjeljama koje dolaze.
Izvor: RSE
Članstvo u Savjetu Evrope, cilj koji Kosovo ima od proglašenja nezavisnosti značilo bi, između ostalog, da bi parlamentarci Kosova bili zastupljeni u Parlamentarnoj Skupštini te organizacije, da bi građani Kosova mogli da podnose tužbe Evropskom sudu za ljudska prava (ECHR) i da bi se Kosovo priključilo Evropskoj radiodifuznoj uniji (EBU), što bi zemlji omogućilo učešće u godišnjem takmičenju za Pjesmu Evrovizije.
Vjerovatno je da će dvotrećinska većina biti postignuta. Izvještaj o ovom pitanju odobrio je 27. marta Komitet Parlamentarne Skupštine za politička pitanja i demokratiju navodeći da "težnje Kosova da se pridruži Savjetu Evrope treba da naiđu na pozitivan odgovor". A skupština teži da prati odluke odbora.
Sada, 12 od 46 država članica Savjeta Evrope ne smatra Kosovo nezavisnim – manje od trećine, koja može da blokira odluku. Te zemlje uključuju Srbiju i Bosnu i Hercegovinu, pet zemalja Evropske unije (EU) Kipar, Grčku, Rumuniju, Slovačka i Španiju, kao i Jermeniju, Azerbejdžan, Gruziju, Moldaviju i Ukrajinu. Većina ovih zemalja protivi se zbog toga što imaju ili sopstvene teritorijalne sporove ili problem sa manjinama koje bi potencijalno mogle zatražiti nezavisnost.
Međutim, ne mora da znači da će svi predstavnici ovih zemalja da glasaju u skladu sa političkim stavom o Kosovu svojih prestonica. Ukrajinski predstavnici će, na primjer, imati "slobodno glasanje", a moguće je da će i druge zemlje sljediti taj primjer. Vjerovatno će biti dosta predstavnika koji će biti uzdržani, što bi otvorilo put ka zelenom svijetlu za Kosovo.
Značajno je i da je autorka izvještaja Dora Bakoyannis, bivša ministarka spoljnih poslova Grčke i sestra aktuelnog grčkog premijera Kiriakosa Micotakisa. U tom slučaju nije nezamislivo da će grčka delegacija, uprkos zvaničnom stavu Atine da ne priznaje Kosovo, podržati članstvo Kosova u klubu.
Ipak, tog dana u Strazburu biće igra brojeva. Parlamentarci vladajuće stranke u Mađarskoj Fides bi mogli glasati protiv uprkos tome što Mađarska priznaje nezavisnost Kosova, potez koji bi odražavao sve bliže odnose sa Srbijom.
To bi takođe moglo pomoći grupi koju Savjet Evrope naziva "eminentnim pravnicima", a koji su proučavali pitanje eventualnog članstva Kosova sa pravne tačke gledišta. I dok su ostali pri stavu da je procjena o državnosti u krajnjoj liniji politička odluka, napomenuli su da trenutno međunarodno prisustvo na Kosovu nema nikakva izvršna ovlašćenja, da kosovske vlasti vrše jurisdikciju nad teritorijom i stanovništvom Kosova, da Kosovo ima međunarodne odnose.
Ali, zašto se ovo dešava sad?
Postoji niz razloga za to. Prvo, Rusija je izbačena iz Savjeta Evrope ubrzo nakon invazije na Ukrajinu u februaru 2022. Pošto je Moskva izašla iz kluba, Srbija je izgubila jednog od svojih najvećih saveznika u ovoj borbi. Zatim, tu je i činjenica da se Kosovo već uspješno pridružilo nekim telima Savjeta Evrope kao što su Venecijanska komisija i Razvojna banka Savjeta Evrope.
Zatim, u vezi sa ovim razvojem događaja, postoji dijalog o normalizaciji uz posredovanje EU između Kosova i Srbije koji traje od 2011. i u tom periodu je bio različitiog diplomatskog intenziteta. Pošteno je reći da je ovaj dijalog na istorijskom minimumu upravo sada nakon niza incidenata u posljednjih godinu dana, uključujući odluku Kosova da nametne upotrebu kosovskih registarskih tablica za automobile, masovnu ostavku kosovskih Srba u policiji i na druge javne funkcije, lokalne izbore bez učešća etničkih Srba i napad u selu Banjska na sjeveru Kosova.
Ali, prije toga se činilo da je došlo do velikog iskoraka sa Ohridskim sporazumom koji je usmeno dogovoren u martu 2023. U jednoj od tačaka je navedeno da "Srbija neće prigovoriti članstvu Kosova u bilo kojoj međunarodnoj organizaciji". Dvije druge odredbe su takođe važne u ovom kontekstu: da će se Kosovo "obavezati da obezbjedi odgovarajući nivo samoupravljanja za etničku srpsku zajednicu na Kosovu" i "obezbjediti bezbjednost imovine Srpske pravoslavne crkve unutar svojih granica".
U vezi sa Ohridskim sporazumom postoje dvije alarmirajuće stvari koje treba znati. Prvo, nije ga potpisala nijedna strana, iako je premijer Kosova Albin Kurti barem izrazio spremnost da to učini. Dakle, njegova zakonitost je u najboljem slučaju upitna. Drugo, i što je još važnije, ne postoji dogovoreni redosljed šta bi trebalo prvo da se uradi.
Na neki način, Kosovo je prvo skočilo. Do toga je došlo kada je Vlada Kosova u martu donela odluku da pred vlasništvo nad 24 hektara zemljišta u korist Dečana, manastira Srpske pravoslavne crkve na zapadu Kosova. Ustavni sud Kosova je presudio u korist manastira, ali su vlade od tada odbijale da sprovedu odluku suda. Ovaj zaokret podstakao je Dora Bakoyannis da preporuči članstvo Kosova u Savjetu Evrope.
To ostavlja još dva zadatka koje Kosovo treba da ispuni: osnivanje Zajednice opština sa srpskom većinom i da se pozabavi pitanjem eksproprijacije zemljišta u tim opštinama. Prema izvještaju Dore Bakoyannis, oba ova pitanja bi trebalo da budu "post-pristupna obaveza" za Kosovo. Pitanje je da li se s tim slaže šira međunarodna zajednica.
Dok je glasanje u Parlamentarnoj skupštini Savjeta Evrope savjetodavno, prava politička igra počinje uoči odluke Savjeta ministara u maju. Kao i u parlamentarnoj skupštini, odluka se može doneti dvotrećinskom većinom, ali to bi bilo bez presedana - ministri su do sada uvijek postizali konsenzus o prijemu novih članova.
Srbija je već nagovestila da će učiniti sve kako bi sprečila članstvo Kosova i konačno, mogla bi biti uspješna u tome. Jedan scenario može biti da se u maju uopšte ne donese konačna odluka. Takozvana "Kvinta", koju čine Francuska, Njemačka, Italija, Ujedinjeno Kraljevstvo i Sjedinjene Američke Države, žele da vide kosovski nacrt zakona o formiranju Zajednice opština sa srpskom većinom prije nego što se dogovore oko toga da li će članstvo Kosova biti na dnevnom redu sjednice Savjeta ministara.
Oni to vide kao posljednju šansu da se izvrši pritisak na Kurtija da se složi oko ovog spornog pitanja, pošto je članstvo u Savjetu Evrope posljednja "zapadna šargarepa" koja se nudi Kosovu, jer je članstvo u EU još uvijek san. Ali, ovo može biti korak koji je prevelik za Kosovo, i to ne samo iz političkih razloga. Dok je osnivanje ove zajednice dogovoreno između Kosova i Srbije još 2013. godine, Ustavni sud Kosova je doveo u pitanje njenu legalnost, kako po pitanju izvršnih ovlašćenja koja bi imala, tako i po pitanju nacionalnog sastava, jer se čini da niko ko nije etnički Srbin ne bi mogao da bude zaposlen tamo, za šta Ustavni sud tvrdi da bi bilo neustavno.
Dakle, dok bi Kosovo moglo da bude podstaknuto glasanjem u Parlamentarnoj skupštini Savjeta Evrope ove nedjelje, konačna odluka 46 ministara spoljnih poslova mogla bi biti odložena za najmanje godinu dana, ukoliko se ne ostvari značajniji napredak u nedjeljama koje dolaze.
Izvor: RSE
