Centralna banka Kosova, Svjetska banka i Međunarodni monetarni fond predviđaju privredni rast na Kosovu do četiri odsto u narednoj godini, što je više u odnosu na ovu i prošlu godinu.
Iz Centralne banke poručuju da se to pripisuje očekivanjima za povećanje potrošnje i investicija, kao i stabilizaciju cijena.
Ekonomski stručnjaci i privrednici, s druge strane, upozoravaju da prognoza možda neće biti tačna, ukoliko dođe do masovnog egzodusa građana, nakon liberalizacije viza sa evropskim zemljama, od 1. januara 2024. godine.
U pisanoj izjavi datoj Radiju Slobodna Evropa, Odjeljenje za spoljne odnose CBK kaže da fenomen iseljavanja ima potencijalni uticaj na tržište rada, a samim tim i na sve ekonomske aktivnosti.
Prema CBK, pogoršanje ovog trenda uz bezvizni režim nakon januara 2024. "bi se pretočilo u neravnotežu tržišta rada i slabljenje poslovanja i opšte makroekonomske dinamike u zemlji".
Ali, kažu u CBK, na tempo privredne aktivnosti mogu uticati i drugi faktori, kao što su tekuće geopolitičke neizvesnosti, slabija spoljna tražnja ili pogoršanje uslova trgovine.
U ekonomskom izvještaju Svjetske banke za zapadni Balkan, objavljenom 19. oktobra, navodi se da su na Kosovu, iako su prognoze za privredni rast i dalje pozitivne, rizici od usporavanja značajni.
Oni su povezani sa tekućim neizvjesnostima zbog rata u Ukrajini i posljedicama koje on može izazvati na ekonomske aktivnosti u Evropi.
U izjavi datoj RSE, Svjetska banka kaže da je tokom 2022. godine tržište rada na Kosovu okarakterisano smanjenjem radno sposobnog stanovništva, "vjerovatno zbog kontinuiranih migracija".
Ali, prema njihovim riječima, Kosovo ima veliki neiskorišćeni potencijal radne snage, s obzirom na visoku stopu neučešća na tržištu rada, posebno među ženama.
"Migracije mogu vršiti pritisak za veće plate, a istovremeno to može odvesti veći broj građana sa tržišta rada", kažu u Svjetskoj banci.
Međunarodni monetarni fond nije odgovorio na zahtjev RSE da komentariše prognoze ekonomskog rasta i rizike koji ih mogu pratiti.
Ekspert za ekonomska pitanja Ismet Mulaj, koji je u prošlosti bio i ministar trgovine i industrije na Kosovu, kaže da liberalizacijom viza na hiljade građana može da napusti Kosovo.
Oni će, kaže Mulaj, ići u posjete različitim zemljama EU, ali će neki možda i potpisati ugovore o radu, a onda će dobiti i radne vize.
"Eventualni masovni odlazak građana Kosova nakon liberalizacije viza, osim što će uticati na ekonomsku aktivnost preduzeća, smanjiće i potrošnju na Kosovu. Sve se to, dakle, ogleda u ekonomskom rastu”, kaže Mulaj za RSE.
Kosovo se godinama suočava sa nedostatkom radnika različitih profila.
Radio Slobodna Evropa je nekoliko puta izvještavao o tome kako su kompanije prinuđene da uvoze radnike iz inostranstva.
Sa 1,7 miliona stanovnika, Kosovo ima stopu nezaposlenosti od skoro 12 odsto. Prosječna bruto plata je 520 eura, a minimalna između 130 i 170 eura.
Podaci Kosovske agencije za zapošljavanje govore o smanjenju broja onih koji trže posao, tokom godina, sa oko 300.000 registrovanih u 2013. godini, na oko 29.000 u aprilu ove godine.
Direktor Privredne komore Prištine Skender Krasniqi kaže da su u poslednje tri godine radnici sa Kosova, uz lakšu proceduru, dobili radne dozvole i izbjegli u zemlje EU.
Njemačka je jedna od onih koja je pojednostavila procedure za izdavanje dokumenata strancima. Prošle godine broj radnih viza koje je izdala njemačka ambasada na Kosovu porastao je za 110 odsto u odnosu na prethodnu godinu.
Krasniqi kaže da će se ovi brojevi povećati i nakon liberalizacije viza, iako to slobodno kretanje ne znači putovanje u svrhu posla.
“Građani će imati priliku da posjete zemlje EU, ali i da nađu posao i potom dobiju radnu vizu”, kaže on.
Dodaje da nedostatak radnika utiče na pad ekonomske aktivnosti.
Agencija za statistiku Kosova još nema podatke za 2022. i za ovu godinu, ali oni za 2021. pokazuju da je više od 42.000 građana napustilo Kosovo, iz različitih razloga – uključujući i zaposlenje.
Štaviše, Kosovo već godinama pati od visokog trgovinskog deficita, pošto većinu svojih proizvoda uvozi iz susednih zemalja ili zemalja EU.
U 2022. godini, prema podacima ASK, Kosovo je izvezlo proizvode u vrijednosti od blizu milijardu eura, dok je uvezlo u vrijednosti od preko pet milijardi eura.
Prosječna stopa inflacije u 2022. godini iznosila je skoro 12 odsto, iako je sada trend opadanja.
Prema podacima CBK, strane investicije na Kosovu su u 2022. godini dostigle vrijednost od preko 750 miliona eura, a nešto višeo od 420 miliona evra u 2021. godini.
Prema CBK, najveće investicije su napravljene u sektoru nekretnina i dolaze uglavnom iz kosovske dijaspore.
Kosovo takođe prima veliki iznos doznaka od dijaspore, koje su samo prošle godine iznosile više od 1,2 milijarde euvra.
Ekonomski stručnjaci i privrednici, s druge strane, upozoravaju da prognoza možda neće biti tačna, ukoliko dođe do masovnog egzodusa građana, nakon liberalizacije viza sa evropskim zemljama, od 1. januara 2024. godine.
Očekivanja i rizici
U pisanoj izjavi datoj Radiju Slobodna Evropa, Odjeljenje za spoljne odnose CBK kaže da fenomen iseljavanja ima potencijalni uticaj na tržište rada, a samim tim i na sve ekonomske aktivnosti.
Prema CBK, pogoršanje ovog trenda uz bezvizni režim nakon januara 2024. "bi se pretočilo u neravnotežu tržišta rada i slabljenje poslovanja i opšte makroekonomske dinamike u zemlji".
Ali, kažu u CBK, na tempo privredne aktivnosti mogu uticati i drugi faktori, kao što su tekuće geopolitičke neizvesnosti, slabija spoljna tražnja ili pogoršanje uslova trgovine.
U ekonomskom izvještaju Svjetske banke za zapadni Balkan, objavljenom 19. oktobra, navodi se da su na Kosovu, iako su prognoze za privredni rast i dalje pozitivne, rizici od usporavanja značajni.
Oni su povezani sa tekućim neizvjesnostima zbog rata u Ukrajini i posljedicama koje on može izazvati na ekonomske aktivnosti u Evropi.
U izjavi datoj RSE, Svjetska banka kaže da je tokom 2022. godine tržište rada na Kosovu okarakterisano smanjenjem radno sposobnog stanovništva, "vjerovatno zbog kontinuiranih migracija".
Ali, prema njihovim riječima, Kosovo ima veliki neiskorišćeni potencijal radne snage, s obzirom na visoku stopu neučešća na tržištu rada, posebno među ženama.
"Migracije mogu vršiti pritisak za veće plate, a istovremeno to može odvesti veći broj građana sa tržišta rada", kažu u Svjetskoj banci.
Međunarodni monetarni fond nije odgovorio na zahtjev RSE da komentariše prognoze ekonomskog rasta i rizike koji ih mogu pratiti.
Liberalizacija viza će odvesti radnike
Ekspert za ekonomska pitanja Ismet Mulaj, koji je u prošlosti bio i ministar trgovine i industrije na Kosovu, kaže da liberalizacijom viza na hiljade građana može da napusti Kosovo.
Oni će, kaže Mulaj, ići u posjete različitim zemljama EU, ali će neki možda i potpisati ugovore o radu, a onda će dobiti i radne vize.
"Eventualni masovni odlazak građana Kosova nakon liberalizacije viza, osim što će uticati na ekonomsku aktivnost preduzeća, smanjiće i potrošnju na Kosovu. Sve se to, dakle, ogleda u ekonomskom rastu”, kaže Mulaj za RSE.
Kosovo se godinama suočava sa nedostatkom radnika različitih profila.
Radio Slobodna Evropa je nekoliko puta izvještavao o tome kako su kompanije prinuđene da uvoze radnike iz inostranstva.
Sa 1,7 miliona stanovnika, Kosovo ima stopu nezaposlenosti od skoro 12 odsto. Prosječna bruto plata je 520 eura, a minimalna između 130 i 170 eura.
Podaci Kosovske agencije za zapošljavanje govore o smanjenju broja onih koji trže posao, tokom godina, sa oko 300.000 registrovanih u 2013. godini, na oko 29.000 u aprilu ove godine.
Direktor Privredne komore Prištine Skender Krasniqi kaže da su u poslednje tri godine radnici sa Kosova, uz lakšu proceduru, dobili radne dozvole i izbjegli u zemlje EU.
Njemačka je jedna od onih koja je pojednostavila procedure za izdavanje dokumenata strancima. Prošle godine broj radnih viza koje je izdala njemačka ambasada na Kosovu porastao je za 110 odsto u odnosu na prethodnu godinu.
Krasniqi kaže da će se ovi brojevi povećati i nakon liberalizacije viza, iako to slobodno kretanje ne znači putovanje u svrhu posla.
“Građani će imati priliku da posjete zemlje EU, ali i da nađu posao i potom dobiju radnu vizu”, kaže on.
Dodaje da nedostatak radnika utiče na pad ekonomske aktivnosti.
Situacija u brojevima
Agencija za statistiku Kosova još nema podatke za 2022. i za ovu godinu, ali oni za 2021. pokazuju da je više od 42.000 građana napustilo Kosovo, iz različitih razloga – uključujući i zaposlenje.
Štaviše, Kosovo već godinama pati od visokog trgovinskog deficita, pošto većinu svojih proizvoda uvozi iz susednih zemalja ili zemalja EU.
U 2022. godini, prema podacima ASK, Kosovo je izvezlo proizvode u vrijednosti od blizu milijardu eura, dok je uvezlo u vrijednosti od preko pet milijardi eura.
Prosječna stopa inflacije u 2022. godini iznosila je skoro 12 odsto, iako je sada trend opadanja.
Prema podacima CBK, strane investicije na Kosovu su u 2022. godini dostigle vrijednost od preko 750 miliona eura, a nešto višeo od 420 miliona evra u 2021. godini.
Prema CBK, najveće investicije su napravljene u sektoru nekretnina i dolaze uglavnom iz kosovske dijaspore.
Kosovo takođe prima veliki iznos doznaka od dijaspore, koje su samo prošle godine iznosile više od 1,2 milijarde euvra.
