Dok Evropa kreće u težak prelaz na obnovljive izvore energije, Albanija – gdje hidroelektrane proizvode skoro 100 odsto električne energije, suočava se sa sopstvenim problemima. Zajednice pogođene izgradnjom hidroelektrana uzvraćaju udarac i pobjeđuju, prenosi Euractiv.
Za manje od šest mjeseci, albanski sudovi se izjasnili o tri hidroenergetska projekta u zemlji. Svaka suspenzija došla je nakon pritiska građana koji su istakli da će ti projekti uništiti njihovu kulturu, život i lokalno okruženje.
„Prekid rada hidroelektrana je ključan za životnu sredinu i očuvanje prirodnog toka rijeke i sprečavanje potencijalno katastrofalnog uticaja na straništa, floru i faunu“, rekla je Ketrin Bone, direktorka TOKA, grupe za kampanju koja je pokrenula nekoliko sudskih sporova protiv hidroelektrana u Valjboni na sjeveru Albanije.
„Bitka je daleko od kraja“, međutim, borba svim potrebnim pravnim sredstvima će se nastaviti, istakla je prenosi Euractiv.
Oslanjanje Albanije na hidroenergiju počelo je tokom njene 50-godišnje komunističke vladavine, kao dio težnje diktatora Envera Hoxhe za energetskom samodovoljnošću. Danas se skoro sva energija u zemlji proizvodi iz hidroenergije. Kako se električna energija ne može uskladištiti, višak proizvodnje se prodaje, što znači da se enegija iz fosilnih goriva mora kupovati tokom zimskih mjeseci.
Štaviše, promjene u klimi u regionu dovele su do upozorenja da hidroenergija nije dugoročno održiva. Manje snijega, manje kiše i duža toplija ljeta, znače i manje vode u albanskim rekama. Prošle godine je u izvještaju Međunarodne agencije za obnovljivu energiju o Albaniji navedeno da hidroenergija neće biti dovoljna da obezbjedi energetsku bezbjednost u zemlji.
Uprkos tome, vlada nastavlja sa hidroenergetskim projektima, uključujući mnoge u nacionalnim parkovima i zaštićenim područjima. Trenutno ima oko 170 brana i preko 300 postrojenja u različitim fazama završetka.
Jedan od primjera jeste reka Baljbona u Tropiju, jednom od najsiromašnijih regiona Evrope na krajnjem sjeveru Albanije. Mnogi stanovnici su emigrirali, a oni koji su ostali zavise od poljoprivrede i obećanja turizma.
Tamošnja lokalna kampanija „Genr 2“ dobila je državne koncesije za izgradnju hidroelektrana duž rijeke, u procesu koji je navodno zaglibio u korupciji. Lokalni stanovnici su svjedočili na sudu da su imena mrtvih rođaka korišćena na dokumentima koji navodno pokazuju podršku projektu. Drugi su otkrili da su njihova imena korišćena bez njihove dozvole.
TOKA je pokrenula niz sudskih procesa protiv kompanija koje su u to uključene, navodeći nedostatak odgovarajućih procjena uticaja na životnu sredinu, prijetnje protivnicima i činjenicu da takve gradnje ne bi trebalo da bude u nacionalnom parku.
U julu je Viši sud u Albaniji presudio da rad dva postrojenja u regionu mora da bude obustavljen.
Međutim, bitka još nije gotova, jer postrojenja kojima se upravlja na daljinu, mogu da se aktiviraju jednim potezom prekidača, a u tom slučaju je spremna da podnese krivične prijave protiv kompanija koje su u to uključene.
Apelocioni sud u Tirani je potrdio oduzimanje dozvole za izgradnju i hidroelektrane u zaštišćenom području Zal Gjocaj na sjeveru zemlje. Stanovnici već nekoliko godina protestuju, tvrdeći da su ovdje u pitanju njihovi životi, domovi i poljoprivredne aktivnosti koje obavljaju, i insistiraju da to podrčuje kao i dijelovi nacionalnog parka Lura Mali e Dejes ostanu netaknuti.
Stanovnici su takođe podneli žalbe protiv kompanja i vladinih zvaničnika specijalnom sudu za borbu protiv korupcije, navodeći zloupotrebu službenog položaja, falsifikovanje dokumenata, i izgradnju u zaštićenom području.
Jedna od najpoznatijih kampanja protiv hidroelektrana bila je ona u Nacionalnog parka Vjosa u centralnoj Albaniji. Planirano da se u njemu izgradi nekoliko hidroelektrana, što je izazvalo bes aktivista za zaštitu životne sredine.
Akcija je dostigla i međunarodni karakter. O njoj su pisali listovi od Sidneja do Pariza, a angažovao se i holivudski glumac Leonardo Di Caprio, koji je u više navrata javno pozivao na ukidanje hidroelektrana u tom području.
Aktivisti traže da se cijela reka Vjosa, duga 272 kilometara, proglasi nacionalnim parkom. To bi sprečilo da se tamo grade hidroelektrane u budućnosti, a ovom kraju bi to donelo i turističke mogućnosti.
Vlada je dijelove rijeke proglasila za zaštićeno područje. Vjosa je sada bezbjedna jer su mještani dobili sudski spor za zaustavljanje izgradnje brane Kalivac koja bi radila na protici Vjose.
Olsi Nika, biolog iz Eko Albanije, rekao je da odluka suda predstavlja još jednu poruku albanskoj vladi da mora jednom zauvijek da zaustavi izgradnju hidroelektrana i da proglasi dolinu Vjosa nacionalnim parkom što je prije moguće.
Otpor protiv hidroenergije raste i drugim zemljama regiona. U Bosni i Hercegovini grupa mještana je sprečila izgradnju postrojenja na reci Kruščici. Seoce Rakita u Srbiji je postalo centar otpora malim hidroelektranama. Mještani i aktivisti ulaze u sukobe sa obezbjeđenjem gradilišta. Kažu, ovo je borba za sve srpske rijeke.
U Evropi globalna grupa za zaštitu prirode vodi kampanju za zaustavljanje javnih subvencija za hidroenrgetske projekte, navodeći da brane smanjuju slatkovodni biodiverzitet za 80 odsto.
„Prekid rada hidroelektrana je ključan za životnu sredinu i očuvanje prirodnog toka rijeke i sprečavanje potencijalno katastrofalnog uticaja na straništa, floru i faunu“, rekla je Ketrin Bone, direktorka TOKA, grupe za kampanju koja je pokrenula nekoliko sudskih sporova protiv hidroelektrana u Valjboni na sjeveru Albanije.
„Bitka je daleko od kraja“, međutim, borba svim potrebnim pravnim sredstvima će se nastaviti, istakla je prenosi Euractiv.
Oslanjanje Albanije na hidroenergiju
Oslanjanje Albanije na hidroenergiju počelo je tokom njene 50-godišnje komunističke vladavine, kao dio težnje diktatora Envera Hoxhe za energetskom samodovoljnošću. Danas se skoro sva energija u zemlji proizvodi iz hidroenergije. Kako se električna energija ne može uskladištiti, višak proizvodnje se prodaje, što znači da se enegija iz fosilnih goriva mora kupovati tokom zimskih mjeseci.
Štaviše, promjene u klimi u regionu dovele su do upozorenja da hidroenergija nije dugoročno održiva. Manje snijega, manje kiše i duža toplija ljeta, znače i manje vode u albanskim rekama. Prošle godine je u izvještaju Međunarodne agencije za obnovljivu energiju o Albaniji navedeno da hidroenergija neće biti dovoljna da obezbjedi energetsku bezbjednost u zemlji.
Uprkos tome, vlada nastavlja sa hidroenergetskim projektima, uključujući mnoge u nacionalnim parkovima i zaštićenim područjima. Trenutno ima oko 170 brana i preko 300 postrojenja u različitim fazama završetka.
Situacija u Valjboni
Jedan od primjera jeste reka Baljbona u Tropiju, jednom od najsiromašnijih regiona Evrope na krajnjem sjeveru Albanije. Mnogi stanovnici su emigrirali, a oni koji su ostali zavise od poljoprivrede i obećanja turizma.
Tamošnja lokalna kampanija „Genr 2“ dobila je državne koncesije za izgradnju hidroelektrana duž rijeke, u procesu koji je navodno zaglibio u korupciji. Lokalni stanovnici su svjedočili na sudu da su imena mrtvih rođaka korišćena na dokumentima koji navodno pokazuju podršku projektu. Drugi su otkrili da su njihova imena korišćena bez njihove dozvole.
TOKA je pokrenula niz sudskih procesa protiv kompanija koje su u to uključene, navodeći nedostatak odgovarajućih procjena uticaja na životnu sredinu, prijetnje protivnicima i činjenicu da takve gradnje ne bi trebalo da bude u nacionalnom parku.
U julu je Viši sud u Albaniji presudio da rad dva postrojenja u regionu mora da bude obustavljen.
Međutim, bitka još nije gotova, jer postrojenja kojima se upravlja na daljinu, mogu da se aktiviraju jednim potezom prekidača, a u tom slučaju je spremna da podnese krivične prijave protiv kompanija koje su u to uključene.
Nacionalni park Zal Gjocaj
Apelocioni sud u Tirani je potrdio oduzimanje dozvole za izgradnju i hidroelektrane u zaštišćenom području Zal Gjocaj na sjeveru zemlje. Stanovnici već nekoliko godina protestuju, tvrdeći da su ovdje u pitanju njihovi životi, domovi i poljoprivredne aktivnosti koje obavljaju, i insistiraju da to podrčuje kao i dijelovi nacionalnog parka Lura Mali e Dejes ostanu netaknuti.
Stanovnici su takođe podneli žalbe protiv kompanja i vladinih zvaničnika specijalnom sudu za borbu protiv korupcije, navodeći zloupotrebu službenog položaja, falsifikovanje dokumenata, i izgradnju u zaštićenom području.
Nacionalni park Vjosa
Jedna od najpoznatijih kampanja protiv hidroelektrana bila je ona u Nacionalnog parka Vjosa u centralnoj Albaniji. Planirano da se u njemu izgradi nekoliko hidroelektrana, što je izazvalo bes aktivista za zaštitu životne sredine.
Akcija je dostigla i međunarodni karakter. O njoj su pisali listovi od Sidneja do Pariza, a angažovao se i holivudski glumac Leonardo Di Caprio, koji je u više navrata javno pozivao na ukidanje hidroelektrana u tom području.
Aktivisti traže da se cijela reka Vjosa, duga 272 kilometara, proglasi nacionalnim parkom. To bi sprečilo da se tamo grade hidroelektrane u budućnosti, a ovom kraju bi to donelo i turističke mogućnosti.
Vlada je dijelove rijeke proglasila za zaštićeno područje. Vjosa je sada bezbjedna jer su mještani dobili sudski spor za zaustavljanje izgradnje brane Kalivac koja bi radila na protici Vjose.
Olsi Nika, biolog iz Eko Albanije, rekao je da odluka suda predstavlja još jednu poruku albanskoj vladi da mora jednom zauvijek da zaustavi izgradnju hidroelektrana i da proglasi dolinu Vjosa nacionalnim parkom što je prije moguće.
Šira slika
Otpor protiv hidroenergije raste i drugim zemljama regiona. U Bosni i Hercegovini grupa mještana je sprečila izgradnju postrojenja na reci Kruščici. Seoce Rakita u Srbiji je postalo centar otpora malim hidroelektranama. Mještani i aktivisti ulaze u sukobe sa obezbjeđenjem gradilišta. Kažu, ovo je borba za sve srpske rijeke.
U Evropi globalna grupa za zaštitu prirode vodi kampanju za zaustavljanje javnih subvencija za hidroenrgetske projekte, navodeći da brane smanjuju slatkovodni biodiverzitet za 80 odsto.
