U nacrtu državne strategije za prevenciju i borbu protiv terorizma za narednih pet godina, Vlada Kosova je identifikovala grupe, organizacije i pokrete koji promovišu separatizam, a koji su uglavnom usmjereni na sjever sa srpskom većinom. Prema dokumentu, ove organizacije su povremeno predisponirane da koriste nasilje za postizanje političkih ciljeva i da izazovu međunacionalne incidente.
Terorizam sa nacionalističkim motivima je među glavnim pretnjama bezbjednosti Kosova, navodi se u nacrtu nove državne strategije za prevenciju i borbu protiv terorizma 2023-2028.
U dokumentu koji je izradilo Ministarstvo unutrašnjih poslova, za koji su javne konsultacije završene u petak, vidljivo je da grupe, pokreti i organizacije, bez razlike imaju za cilj destabilizaciju bezbjednosne situacije, demokratskog poretka i društvene kohezije.
Glavna referenca dokumenta su odnosi između Albanaca i Srba, odnosno namjere da se izazovu međunacionalni incidenti.
„Što se tiče nacionalistički zasnovanog terorizma, uz sav napredak koji je postignut u međuetničkim odnosima između dve najveće zajednice u Republici Kosovo, tenzije su i dalje prisutne i postoje grupe, pokreti i organizacije koje su s vremena na vrijeme predisponirane da koriste nasilje za postizanje političkih ciljeva, kao i da izazovu međunacionalne incidente, ponekad uz podršku trećih zemalja“, piše u nacrtu strategije.
„Grupe, organizacije i pokreti koji promovišu separatizam uglavnom se odnose na politička dešavanja kroz koja je Republika Kosovo prošla tokom svog puta u procesu izgradnje države i trenutno su fokusirani uglavnom na sjeveru zemlje, ali sa tendencijom da se proširi i na druge regione zemlje“.
Predstavnici civilnog društva koji su učestvovali u raspravama o strategiji kažu da postoji porast desnog ekstremizma, pa je Vlada dobro uradila što je uključila i ovaj aspekt.
„Ovo je jedna od dobrih akcija koja je preduzeta u okviru ove strategije, jer drugi vidovi ekstremizma u prošlim strategijama, osim onog koji ima vjersku pozadinu, nisu dobro obrađeni. Sada, pak, vidimo da postoji porast ovih grupa sa ekstremističkim uverenjima koja svoju pozadinu i osnovu imaju u nacionalističkim narativima. Takođe postoji porast desničarskog ekstremizma koji možda nije tipičan za ovo krilo, ali narativ koji kultivišu ove grupe takođe se primjećuje među različitim pojedincima i grupama na Kosovu“, rekao je Shpat Balaj, istraživač u Kosovskom centru za bezbjednosne studije (KKSS).
„Oni su definitivno jedan od glavnih rizika koje Kosovo ima u pogledu nasilnog ekstremizma i kao takvi zahtevaju adekvatan odgovor i strateški pristup za sprečavanje i borbu protiv problema na pravi način.
Prema Balajevim riječima, u strategiji nije potrebno spominjati imena organizacija sa takvim tendencijama.
„Međutim, teško je uočiti koje su to grupe jer postoji nekoliko pojedinaca koji učestvuju na sjeveru, posebno u različitim grupama. Stoga treba cjeniti to što su ih uključili i obradili na dublji način. Državni karakter imaju i oni koji motivišu ovu vrstu ekstremizma na sjeveru, a ulogu ima i Srpska Pravoslavna Crkva. Prema tome, Kosovo treba da ima dobro osmišljen pristup kako ne bi dozvolilo da se ove grupe zauzmu i da potencijalno destabilizuju zemlju“, naglasio je Balaj.
Organizacije za koje se sumnja da su na sjeveru
Iako se državni vrh ne spominje u strategiji, oni su u pojedinim slučajevima apostrofirali organizacije koje su bile prisutne na sjeveru sa većinskim srpskim stanovništvom, u periodu kada su demonstranti postavljali barikade na ulicama.
U intervjuu za „Telegrafi” 11. februara ove godine, predsjednica Vjosa Osmani je upozorila da plaćenici ruske grupe „Wagner” rade sa srpskim paravojnim formacijama na švercu oružja i vojnih uniformi bez amblema na Kosovu. Prema njenim riječima, ova operacija ima za cilj da stvori teren za mogući hibridni napad Srbije kako bi preuzela kontrolu nad teritorijom Kosova.
„Dovoze oružje i uniforme, ali nisu deo srpske vojske. Srbija želi da ostvari svoje ciljeve, a da to ne naziva vojnom operacijom“, naglasila je Osmani, ne dajući dokaze za ove tvrdnje.
Prema njenim riječima, strategija Srbije ima isti cilj kao i ona koju je koristio ruski predsjednik Vladimir Putin kada je protivpravno anektirao Krim Ukrajini.
„Ako pogledate šta je Putin uradio 2014. godine, to je potpuno isto. Prvo je instrumentalizovao Ruse koji su tamo živeli, zatim je kreirao lažne operacije, a onda je poslao ove paravojne grupe. Postoje jasne indicije da srpske paravojne grupe to planiraju i organizuju. Koliki je bio broj njih koji su bili na granici ili unutra, jeste nešto što se još istražuje“, rekao je Osmani.
Premijer Albin Kurti rekao je početkom ove godine holandskom listu NRC da su ljudi koji su stajali na barikadama doveženi autobusima iz Srbije, a među njima je bilo i maskiranih ljudi iz „Severne brigade“, „Wagner grupe“ i „Noćnih vukova“.
„Imamo dokaze da se radi o ljudima maskiranim oznakama ruske Wagnerove milicije, Noćnih vukova…“, rekao je Kurti i naglasio da ne može da objavi dokaze zbog pozicije sa koje su snimljene fotografije i video snimci.
Čak i u nacrtu strategije MUP-a piše da postoje tendencije da se Kosovo prikaže kao inkubator za terorizam, a naglašen je i hibridni rat.
„Delatnost uticajnih grupa, organizacija i pokreta na Kosovu je takođe povezana sa hibridnim prijetnjama, odnosno širenjem propagande i dezinformacija sa ciljem narušavanja imidža i interesa Republike Kosovo. Ovakvom propagandom i objavljivanjem lažnih vijesti, cilj je da se poveća nesigurnost među građanima zemlje, da se stvori povoljna klima za destabilizaciju bezbjednosne situacije i tendencija da se Republika Kosovo predstavi kao inkubator za terorizam“, navodi se u nacrtu strategije.
Opasnost od islamskih ideologija
Kao prijetnja se spominju i islamske ideologije koje se šire na Kosovu iz zemalja Bliskog istoka.
„Nivo prijetnje mogućih terorističkih napada od strane pripadnika terorističkih organizacija preko stranih terorističkih boraca, ćelija spavača ili simpatizera i pristalica koji bi mogli biti inspirisani da izvrše terorističke akte, i dalje je nizak, sa rastućim trendovima na ivici važnih događaja/datuma, posebno tokom praznika i jubilarnih događaja“, kaže se u nacrtu strategije.
„Uprkos dešavanjima u zonama sukoba na Bliskom istoku i gubitku teritorijalne kontrole od strane terorističkih organizacija, njihova teroristička ideologija je i dalje aktivna, posebno na različitim onlajn platformama i aplikacijama, gdje propaganda podrške terorističkim organizacijama uključuje prevode materijala njihove propagande na različitim jezicima, uključujući jezike regiona, kao i albanski jezik“.
Drugi aspekt koji nastavlja da utiče na širenje terorističkih ideologija na Kosovu jeste podrška, inspiracija i finansiranje različitih organizacija, grupa, pokreta i pojedinaca, od strane spoljnih državnih i nedržavnih aktera.
Shpat Balaj ocjenjuje da je Kosovo koristilo dobro iskustvo u borbi protiv terorizma i nasilnog ekstremizma, ali i u reintegraciji i rehabilitaciji onih koji su pogođeni ovom pojavom. Međutim, smatra da je problematično spojiti dvije strategije koje su do sada bile odvojene – onu za sprečavanje i borbu protiv nasilnog ekstremizma, kao i strategiju za borbu protiv terorizma.
„Razlog zašto to u izvesnoj mjeri vidim problematičnim je taj što istraživanja KKSS, ali i drugih organizacija, ne samo na Kosovu, nego uopšte u kontekstu nasilnog ekstremizma, pokazuju da najbolji rezultati u prevenciji i borbi nisu bili nužno postignuti sigurnosnim alatima“, naglasio je Balaj.
Prema njegovim riječima, postoje neke mjere i akteri koji ne moraju nužno da imaju bezbjednosnu pozadinu i koji mogu adekvatno da doprinesu.
„S druge strane, terorizam je fenomen koji direktno spada u domen bezbjednosnih institucija. Ovo može stvoriti određenu zabunu jer akteri van bezbjednosnih institucija nemaju mnogo osnova i mogućnosti da se bore protiv terorizma. Međutim, i ovaj problem je razmatran u radnim grupama i kao takav je našao oblik primjene i po svoj prilici će postojati dva akciona plana koji predviđaju aktivnosti i ulogu svakog sa obe strane“, rekao je Balaj.
Četiri strateška cilja
U godišnjem izvještaju američkog State departmenta, Kosovo je ocjenjeno kao jedna od najaktivnijih država na Balkanu za krivično gonjenje pojedinaca osumnjičenih da su počinili ili podržavali terorističke aktivnosti.
„Institucije za sprovođenje zakona su preduzele konkretne radnje u sprečavanju i ometanju terorističkih aktivnosti, terorističkih napada, istraga, hapšenja i krivičnog gonjenja lica za koja postoji osnovana sumnja da su izvršila ili se spremaju da izvrše krivična djela terorizma i dela koja se odnose na terorizam. I u međunarodnim izvještajima Kosovo se procjenjuje da je među najaktivnijim državama na Balkanu za krivično gonjenje pojedinaca osumnjičenih za izvršenje ili podržavanje terorističkih aktivnosti“, ocjena je za Kosovo.
Na osnovu rezultata prethodnih strategija, kao i procena za narednih pet godina, aktivnosti institucija ostaju usmjerene na četiri strateška cilja: prevenciju, zaštitu, praćenje i reagovanje.
Izvor: Koha/Kossev
U dokumentu koji je izradilo Ministarstvo unutrašnjih poslova, za koji su javne konsultacije završene u petak, vidljivo je da grupe, pokreti i organizacije, bez razlike imaju za cilj destabilizaciju bezbjednosne situacije, demokratskog poretka i društvene kohezije.
Glavna referenca dokumenta su odnosi između Albanaca i Srba, odnosno namjere da se izazovu međunacionalni incidenti.
„Što se tiče nacionalistički zasnovanog terorizma, uz sav napredak koji je postignut u međuetničkim odnosima između dve najveće zajednice u Republici Kosovo, tenzije su i dalje prisutne i postoje grupe, pokreti i organizacije koje su s vremena na vrijeme predisponirane da koriste nasilje za postizanje političkih ciljeva, kao i da izazovu međunacionalne incidente, ponekad uz podršku trećih zemalja“, piše u nacrtu strategije.
„Grupe, organizacije i pokreti koji promovišu separatizam uglavnom se odnose na politička dešavanja kroz koja je Republika Kosovo prošla tokom svog puta u procesu izgradnje države i trenutno su fokusirani uglavnom na sjeveru zemlje, ali sa tendencijom da se proširi i na druge regione zemlje“.
Predstavnici civilnog društva koji su učestvovali u raspravama o strategiji kažu da postoji porast desnog ekstremizma, pa je Vlada dobro uradila što je uključila i ovaj aspekt.
„Ovo je jedna od dobrih akcija koja je preduzeta u okviru ove strategije, jer drugi vidovi ekstremizma u prošlim strategijama, osim onog koji ima vjersku pozadinu, nisu dobro obrađeni. Sada, pak, vidimo da postoji porast ovih grupa sa ekstremističkim uverenjima koja svoju pozadinu i osnovu imaju u nacionalističkim narativima. Takođe postoji porast desničarskog ekstremizma koji možda nije tipičan za ovo krilo, ali narativ koji kultivišu ove grupe takođe se primjećuje među različitim pojedincima i grupama na Kosovu“, rekao je Shpat Balaj, istraživač u Kosovskom centru za bezbjednosne studije (KKSS).
„Oni su definitivno jedan od glavnih rizika koje Kosovo ima u pogledu nasilnog ekstremizma i kao takvi zahtevaju adekvatan odgovor i strateški pristup za sprečavanje i borbu protiv problema na pravi način.
Prema Balajevim riječima, u strategiji nije potrebno spominjati imena organizacija sa takvim tendencijama.
„Međutim, teško je uočiti koje su to grupe jer postoji nekoliko pojedinaca koji učestvuju na sjeveru, posebno u različitim grupama. Stoga treba cjeniti to što su ih uključili i obradili na dublji način. Državni karakter imaju i oni koji motivišu ovu vrstu ekstremizma na sjeveru, a ulogu ima i Srpska Pravoslavna Crkva. Prema tome, Kosovo treba da ima dobro osmišljen pristup kako ne bi dozvolilo da se ove grupe zauzmu i da potencijalno destabilizuju zemlju“, naglasio je Balaj.
Organizacije za koje se sumnja da su na sjeveru
Iako se državni vrh ne spominje u strategiji, oni su u pojedinim slučajevima apostrofirali organizacije koje su bile prisutne na sjeveru sa većinskim srpskim stanovništvom, u periodu kada su demonstranti postavljali barikade na ulicama.
U intervjuu za „Telegrafi” 11. februara ove godine, predsjednica Vjosa Osmani je upozorila da plaćenici ruske grupe „Wagner” rade sa srpskim paravojnim formacijama na švercu oružja i vojnih uniformi bez amblema na Kosovu. Prema njenim riječima, ova operacija ima za cilj da stvori teren za mogući hibridni napad Srbije kako bi preuzela kontrolu nad teritorijom Kosova.
„Dovoze oružje i uniforme, ali nisu deo srpske vojske. Srbija želi da ostvari svoje ciljeve, a da to ne naziva vojnom operacijom“, naglasila je Osmani, ne dajući dokaze za ove tvrdnje.
Prema njenim riječima, strategija Srbije ima isti cilj kao i ona koju je koristio ruski predsjednik Vladimir Putin kada je protivpravno anektirao Krim Ukrajini.
„Ako pogledate šta je Putin uradio 2014. godine, to je potpuno isto. Prvo je instrumentalizovao Ruse koji su tamo živeli, zatim je kreirao lažne operacije, a onda je poslao ove paravojne grupe. Postoje jasne indicije da srpske paravojne grupe to planiraju i organizuju. Koliki je bio broj njih koji su bili na granici ili unutra, jeste nešto što se još istražuje“, rekao je Osmani.
Premijer Albin Kurti rekao je početkom ove godine holandskom listu NRC da su ljudi koji su stajali na barikadama doveženi autobusima iz Srbije, a među njima je bilo i maskiranih ljudi iz „Severne brigade“, „Wagner grupe“ i „Noćnih vukova“.
„Imamo dokaze da se radi o ljudima maskiranim oznakama ruske Wagnerove milicije, Noćnih vukova…“, rekao je Kurti i naglasio da ne može da objavi dokaze zbog pozicije sa koje su snimljene fotografije i video snimci.
Čak i u nacrtu strategije MUP-a piše da postoje tendencije da se Kosovo prikaže kao inkubator za terorizam, a naglašen je i hibridni rat.
„Delatnost uticajnih grupa, organizacija i pokreta na Kosovu je takođe povezana sa hibridnim prijetnjama, odnosno širenjem propagande i dezinformacija sa ciljem narušavanja imidža i interesa Republike Kosovo. Ovakvom propagandom i objavljivanjem lažnih vijesti, cilj je da se poveća nesigurnost među građanima zemlje, da se stvori povoljna klima za destabilizaciju bezbjednosne situacije i tendencija da se Republika Kosovo predstavi kao inkubator za terorizam“, navodi se u nacrtu strategije.
Opasnost od islamskih ideologija
Kao prijetnja se spominju i islamske ideologije koje se šire na Kosovu iz zemalja Bliskog istoka.
„Nivo prijetnje mogućih terorističkih napada od strane pripadnika terorističkih organizacija preko stranih terorističkih boraca, ćelija spavača ili simpatizera i pristalica koji bi mogli biti inspirisani da izvrše terorističke akte, i dalje je nizak, sa rastućim trendovima na ivici važnih događaja/datuma, posebno tokom praznika i jubilarnih događaja“, kaže se u nacrtu strategije.
„Uprkos dešavanjima u zonama sukoba na Bliskom istoku i gubitku teritorijalne kontrole od strane terorističkih organizacija, njihova teroristička ideologija je i dalje aktivna, posebno na različitim onlajn platformama i aplikacijama, gdje propaganda podrške terorističkim organizacijama uključuje prevode materijala njihove propagande na različitim jezicima, uključujući jezike regiona, kao i albanski jezik“.
Drugi aspekt koji nastavlja da utiče na širenje terorističkih ideologija na Kosovu jeste podrška, inspiracija i finansiranje različitih organizacija, grupa, pokreta i pojedinaca, od strane spoljnih državnih i nedržavnih aktera.
Shpat Balaj ocjenjuje da je Kosovo koristilo dobro iskustvo u borbi protiv terorizma i nasilnog ekstremizma, ali i u reintegraciji i rehabilitaciji onih koji su pogođeni ovom pojavom. Međutim, smatra da je problematično spojiti dvije strategije koje su do sada bile odvojene – onu za sprečavanje i borbu protiv nasilnog ekstremizma, kao i strategiju za borbu protiv terorizma.
„Razlog zašto to u izvesnoj mjeri vidim problematičnim je taj što istraživanja KKSS, ali i drugih organizacija, ne samo na Kosovu, nego uopšte u kontekstu nasilnog ekstremizma, pokazuju da najbolji rezultati u prevenciji i borbi nisu bili nužno postignuti sigurnosnim alatima“, naglasio je Balaj.
Prema njegovim riječima, postoje neke mjere i akteri koji ne moraju nužno da imaju bezbjednosnu pozadinu i koji mogu adekvatno da doprinesu.
„S druge strane, terorizam je fenomen koji direktno spada u domen bezbjednosnih institucija. Ovo može stvoriti određenu zabunu jer akteri van bezbjednosnih institucija nemaju mnogo osnova i mogućnosti da se bore protiv terorizma. Međutim, i ovaj problem je razmatran u radnim grupama i kao takav je našao oblik primjene i po svoj prilici će postojati dva akciona plana koji predviđaju aktivnosti i ulogu svakog sa obe strane“, rekao je Balaj.
Četiri strateška cilja
U godišnjem izvještaju američkog State departmenta, Kosovo je ocjenjeno kao jedna od najaktivnijih država na Balkanu za krivično gonjenje pojedinaca osumnjičenih da su počinili ili podržavali terorističke aktivnosti.
„Institucije za sprovođenje zakona su preduzele konkretne radnje u sprečavanju i ometanju terorističkih aktivnosti, terorističkih napada, istraga, hapšenja i krivičnog gonjenja lica za koja postoji osnovana sumnja da su izvršila ili se spremaju da izvrše krivična djela terorizma i dela koja se odnose na terorizam. I u međunarodnim izvještajima Kosovo se procjenjuje da je među najaktivnijim državama na Balkanu za krivično gonjenje pojedinaca osumnjičenih za izvršenje ili podržavanje terorističkih aktivnosti“, ocjena je za Kosovo.
Na osnovu rezultata prethodnih strategija, kao i procena za narednih pet godina, aktivnosti institucija ostaju usmjerene na četiri strateška cilja: prevenciju, zaštitu, praćenje i reagovanje.
Izvor: Koha/Kossev
