Objavljivanje lažnih vijesti i dezinformacija je česta pojava kada su u pitanju vijesti o Kosovu i sa Kosova. Posebnu opasnost predstavlja kada se takve vijesti objave u jeku kriznih ili političko i bezbjedonosno osjetljvih situacija kakva je bila prošla nedjelja.
Jedan od takvih nedavnih primjera bila je vijest ove nedjelje, koju je izvorno objavila agencija KosovaPress, a potom se preko agencije Beta munjevito raširila regionom, čak i preko međunarodnih agencija da je na dan lokalnih izbora na Kosovu, u predvečernjim satima, po zatvaranju biračkih mjesta, na prijelaz Jarinje bačena bomba sa srpske strane.
Za potvrdu vijesti, agencija se izvorno oslonila na sopstvena saznanja da je bomba bačena svega nekoliko minuta prije nego da je i objave (u ranim večernjim časovima). Istovremeno, citirali su i portparola Policije Kosova za region Sjeverna Mitrovica, Branislava Radovića, koji im navodi da „nema informacije o ovom slučaju“. U kasnijoj verziji na srpskom, navedeno je navodno vrijeme napada, sada drugačije, – oko 19 časova, ali i informacija da je saobraćaj privremeno obustavljen, te da se radi o „oružanom napadu“.
Veći broj medija na srpskom i u regionu veoma brzo je preneo izvornu vijest koju je KosovaPress objavila – da je bačena bomba, ali dopunjenu sa navodnom izjavom portparola Policije Kosova Bakija Kelanija za istu agenciju da „se sumnja kako je napad uslijedio sa srpske strane“. Međutim, ovakva izjava se ne može pronaći u elektronskim izdanjima Kosova Press-a od 17. oktobra.
Zapravo je isti portparol, neposredno nakon objavljivanja vijesti o bacanju bombe, to demantovao za nekolicinu medija (N1, Radio Kontakt plus), prije nego se i Policija Kosova takođe oglasila službenim saopštenjem u kojem je potvrdila da je metak završio u krovu carinskog i policijskog kontejnera na Jarinju, te da se pretpostavlja da je došao iz pravca sela Tušnice sa srpske strane.
RTV Kim je objavio i dopunsku informaciju, pozivajući se na svoja saznanja iz Policije, da tek treba da se sprovede istraga o tome da li je metak slučajno zalutao u carinski i policijski kontejner ili je namjerno ispaljen.
Beta je ubrzo korigovala svoju vijest, ali je već bilo kasno. Listom su prvu netačnu verziju objavili mnogobrojni mediji u Srbiji, Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini…
Potom je više medija u Srbiji i regionu prenelo ispravljenu verziju, opet preko agencije Beta, ali više njih i uz svoje uredničke intervencije. Navođeno je i sljedeće: „Portparol Policije Kosova Baki Kelani je kazao da na graničnom prijelazu Jarinje nije izvršen napad bombom, što je ranije i sam potvrdio, nego da je došlo do pucnjave iz vatrenog oružja“.
I dok su se u prvobitnoj vijesti KosovaPress koju je Beta prenela, mediji za potvrdu vijesti pozvali na „sumnju“ portparola, takođe, i u zvaničnom policijskom saopštenju nije se nigdje navodilo da je „došlo do pucnjave“, već da je kontejner „pogođen metkom iz vatrenog oružja“.
U pojedinim regionalnim medijima, je čak, umjesto „bomba“, korišćen izraz „granata“, a za metak „projektil“.
U albanskom jeziku, riječ „granatë“ na srpskom znači „(ručna) bomba“, dok je termin „granata“ u bosanskom ustaljen za topnički projektil i haubicu, eventualno za neko punjenje puške.
Tako je portal „Slobodna Bosna“, u istoj vijesti spakovao upravo sve ove termine, ali i zajedno i dezinformaciju i ispravku na način da je ispravka uslijedila kao potvrda prvobitne netačne vijesti, pružajući tako čitaocima potpuno drugačiju informaciju i kontekst.
Pri tom, mnogobrojni čitaoci Slobodne Bosne mogli su istu vijest da čitaju uz tabloidan naslov i sa lidom da portparol potvrđuje informacije iz naslova; sve još i uz nepotpisane fotografije.
DRAMA NA KOSOVU: Izvršen napad na granični prijelaz Jarinje sa teritorije Srbije
Portparol Policije Kosova Baki Kelani potvrdio je ove informacije navodeći da je izvršen napad.
Kako javlja prištinska novinska agencija Kosovopress, na granični prijelaz Jarinje je večeras bačena bomba sa teritorije Srbije. Kako javlja ovaj medij, napadnut je punkt policije i carine.
Portparol Policije Kosova Baki Kelani potvrdio je ove informacije navodeći da je izvršen napad.
“Na osnovu prvih informacija sumnja se da je bomba došla iz pravca sela Tušnica u Srbiji. Istraga o slučaju je počela”, rekao je.
Policija Kosova je saopštila da je od službenika na prijelazu Jarinje dobila informaciju da je danas popodne projektil iz vatrenog oružja pogodio kontejner na tom prijelazu.
„Sumnja se da je granata došla iz pravca Srbije. Policija Kosova je preko graničnih službenika dobila informaciju da je na graničnom prijelazu Jarinje danas popodne projektil vatrenog oružja pogodio kontejner koji služi graničnim službenicima granične policije i carine Republike Kosovo“, navodi se u saopštenju iz policije.
Dodaje se da se na osnovu prvih informacija, sumnja da je granata došla iz pravca sela Tušnica, koje se nalazi na teritoriji Srbije.
„Nije bilo povrijeđenih, istraga je u toku. Saobraćaj se na ovom prijelazu odvija bez problema“, navodi se u saopštenju iz policije.
Podsjetimo, danas se na Kosovu održavaju lokalni izbori, birališta su zatvorena, a odnosi između Srba sa sjevera Kosova i zvanične Prištine su znatno pogoršani zbog nedavnih akcija specijalne jedinice ROSU i sukoba koji su izbili između građana srpske nacionalnosti i Policija Kosova.
Nasuprot Slobodnoj Bosni, Nedeljnik, koji je takođe izvorno objavio netačnu vijest sa Bete, pažljivije je pristupio ispravci.
Sada prenoseći ispravku iste agencije, uz novi i jasan naslov da je metak pogodio kontejner carine, u lidu vijesti naveli su da se radi o demantijima da je izvršen napad bombom na kontejner policije i carine na prijelazu Jarinje.
Takođe su se ogradili time što su naglasili da je prvobitna vijest agencije Beta sadržala navode da je portparol „potvrdio da je izvršen napad bombom na kontejner policije i carine na prijelazu Jarinje”, a potom i da je za drugi medij, N1, „naknadno objasnio“ da se radilo o hicu iz vatrenog oružja, dodajući još jedan lokalni medijski izvor – Radio Kontakt plus, za koji je ovaj portparol takođe dao ispravku.
Nedeljnik je i u odjavi vijesti, istaknutim slovima naveo i sljedeće: Napomena: U prethodnom izvještaju naslov je glasio “Policija Kosova potvrdila napad bombom na kontejner na prijelazu Jarinje”, prema inicijalnom izvještaju agencije Beta.
Više medija je nakon netačne vijesti objavilo zasebno ispravljenu vijesti, ali ponovo na senzacionalistički i tabloidan način.
„PROJEKTIL IZ VATRENOG ORUŽJA POGODIO KONTEJNER NA JARINJU Kosovska policija: Granata došla iz pravca Srbije“, naslov je u Blicu, dok se u tekstu, u kojem se poziva na portal Kosovoonline, koriste sve vrijeme termini „projektil“ i „granata“, koji u širem tumačenju upućuju na teškokalibarsko oružje i topovsko punjenje.
Iako je bilo više medija koji su ovu vijest u međuvremenu korigovali – bilo objavljivanjem nove, povlačeći je čak i sa svojih sajtova, ili ispravkom stare, lažna vijest je ipak i četiri dana kasnije ostala na više portala gdje se i do objavljivanja naše vijesti može i dalje kao takva čitati.
Ona je tako i dalje dostupna na popularnim portalima, poput sarajevskog Avaza –„Sa teritorije Srbije bačena bomba na granični prijelaz Jarinje“, ili Danasa: Napad bombom na punkt policije i carine na prijelazu Jarinje.
Takođe, ostala je i na onim portalima, koji su imali tablodne ili senzacionalističke naslove (PONOVO HAOS NA JARINJU! Bačena bomba na punkt policije i carine, Drama na Kosovu: Izvršen napad na granični prijelaz Jarinje).
Kao što se netačna vijest preko dvije agencije – sa Kosova, pa potom iz Srbije munjevito raširila Srbijom i regionom, isto se dogodilo i sa medijima na albanskom, koji su i u naslovu i u lidu u prvi plan isticali bombu.
Ni više medija na albanskom nije potom objavilo ispravku. Ili su, poput Kohe i portala Telegrafi, potvrdu iz policije objavili samo kao dopunjenu vijest na prethodnu o napadu bombom, na osnovu čega se ne dobija tačno razjašnjenje da se radi o netačnoj vijesti, već, štaviše, samo kao o ažuriranom događaju.
Nasuprot njima portal Kallxo je na dan izbora detaljno objasnio lažnu medijsku putanju vijesti o napadu bombom u čemu je jedinstven među medijima na albanskom.
U tekstu „Medij je slagao o napadu bombom na granični prijelaz Jarinje„, Kallxo je bio redak medij koji nije objavio netačnu vijest agencije KosovaPress, već je iz više sopstvenih izvora pribavio potvrdu da se ne radi o napadu bombom, već da je u pitanju metak, uz napomenu da su se „prve sumnje“ ticale čak i toga da je metak ispaljen iz oružja sa „jačim kalibrom, a možda čak i iz snajpera“, da bi se tek nakon njih oglasila i Policija Kosova službeno sa potvrdom da se radi o metku.
Ovaj portal je u zaključku teksta naveo i to da čak i nakon što se Policija Kosova službeno oglasila, portal „Reporteri“, je objavio netačnu vijest „Policija potvrdila: Policajci i carinski službenici napadnuti ručnom bombom“, a da uprkos ovakvom naslovu u samom tekstu se navodi da se radilo o metku.
Kada su u pitanju mediji na srpskom na Kosovu, gotovo svi lokalni mediji, uz pojedine izuzetke, nisu preneli netačnu vijest. Tek nakon što se oglasila Policija Kosova, ili nakon što su i sami pribavili zvanične informacije, objavili su da se radi o metku, uz napomenu na ono što se prethodno dogodilo – šta je objavljeno.
Netačna vijest da je na policajce i carinike na Jarinju bačena bomba, da je izvršen napad, uslijedila je samo nekoliko dana nakon novih nemira u opštinama Sjeverna Mitrovica i Zvečan kada su se sukobili srpski demonstranti i specijalne jedinice Policije Kosova, u kojima je jedna osoba teže povređena vatrenim oružjem i dvje nedjelje nakon što je okončana 13-dnevna blokada magistralnih puteva upravo kod Jarinja i Brnjaka, tokom koje su na ovim putevima pored srpskih barikada sve vrijeme boravile i specijalne jedinice Policije Kosova.
Netačna nulta vijest i dalje se može čitati na portalu KosovaPress, kao i mnogobrojni ogorčeni i neprijateljski nastrojeni komentari ispod ovakvih vijesti širom regiona – onih koji medijima bezuslovno vjeruju.
Za potvrdu vijesti, agencija se izvorno oslonila na sopstvena saznanja da je bomba bačena svega nekoliko minuta prije nego da je i objave (u ranim večernjim časovima). Istovremeno, citirali su i portparola Policije Kosova za region Sjeverna Mitrovica, Branislava Radovića, koji im navodi da „nema informacije o ovom slučaju“. U kasnijoj verziji na srpskom, navedeno je navodno vrijeme napada, sada drugačije, – oko 19 časova, ali i informacija da je saobraćaj privremeno obustavljen, te da se radi o „oružanom napadu“.
Veći broj medija na srpskom i u regionu veoma brzo je preneo izvornu vijest koju je KosovaPress objavila – da je bačena bomba, ali dopunjenu sa navodnom izjavom portparola Policije Kosova Bakija Kelanija za istu agenciju da „se sumnja kako je napad uslijedio sa srpske strane“. Međutim, ovakva izjava se ne može pronaći u elektronskim izdanjima Kosova Press-a od 17. oktobra.
Zapravo je isti portparol, neposredno nakon objavljivanja vijesti o bacanju bombe, to demantovao za nekolicinu medija (N1, Radio Kontakt plus), prije nego se i Policija Kosova takođe oglasila službenim saopštenjem u kojem je potvrdila da je metak završio u krovu carinskog i policijskog kontejnera na Jarinju, te da se pretpostavlja da je došao iz pravca sela Tušnice sa srpske strane.
RTV Kim je objavio i dopunsku informaciju, pozivajući se na svoja saznanja iz Policije, da tek treba da se sprovede istraga o tome da li je metak slučajno zalutao u carinski i policijski kontejner ili je namjerno ispaljen.
Beta je ubrzo korigovala svoju vijest, ali je već bilo kasno. Listom su prvu netačnu verziju objavili mnogobrojni mediji u Srbiji, Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini…
Potom je više medija u Srbiji i regionu prenelo ispravljenu verziju, opet preko agencije Beta, ali više njih i uz svoje uredničke intervencije. Navođeno je i sljedeće: „Portparol Policije Kosova Baki Kelani je kazao da na graničnom prijelazu Jarinje nije izvršen napad bombom, što je ranije i sam potvrdio, nego da je došlo do pucnjave iz vatrenog oružja“.
I dok su se u prvobitnoj vijesti KosovaPress koju je Beta prenela, mediji za potvrdu vijesti pozvali na „sumnju“ portparola, takođe, i u zvaničnom policijskom saopštenju nije se nigdje navodilo da je „došlo do pucnjave“, već da je kontejner „pogođen metkom iz vatrenog oružja“.
U pojedinim regionalnim medijima, je čak, umjesto „bomba“, korišćen izraz „granata“, a za metak „projektil“.
U albanskom jeziku, riječ „granatë“ na srpskom znači „(ručna) bomba“, dok je termin „granata“ u bosanskom ustaljen za topnički projektil i haubicu, eventualno za neko punjenje puške.
Tako je portal „Slobodna Bosna“, u istoj vijesti spakovao upravo sve ove termine, ali i zajedno i dezinformaciju i ispravku na način da je ispravka uslijedila kao potvrda prvobitne netačne vijesti, pružajući tako čitaocima potpuno drugačiju informaciju i kontekst.
Pri tom, mnogobrojni čitaoci Slobodne Bosne mogli su istu vijest da čitaju uz tabloidan naslov i sa lidom da portparol potvrđuje informacije iz naslova; sve još i uz nepotpisane fotografije.
DRAMA NA KOSOVU: Izvršen napad na granični prijelaz Jarinje sa teritorije Srbije
Portparol Policije Kosova Baki Kelani potvrdio je ove informacije navodeći da je izvršen napad.
Kako javlja prištinska novinska agencija Kosovopress, na granični prijelaz Jarinje je večeras bačena bomba sa teritorije Srbije. Kako javlja ovaj medij, napadnut je punkt policije i carine.
Portparol Policije Kosova Baki Kelani potvrdio je ove informacije navodeći da je izvršen napad.
“Na osnovu prvih informacija sumnja se da je bomba došla iz pravca sela Tušnica u Srbiji. Istraga o slučaju je počela”, rekao je.
Policija Kosova je saopštila da je od službenika na prijelazu Jarinje dobila informaciju da je danas popodne projektil iz vatrenog oružja pogodio kontejner na tom prijelazu.
„Sumnja se da je granata došla iz pravca Srbije. Policija Kosova je preko graničnih službenika dobila informaciju da je na graničnom prijelazu Jarinje danas popodne projektil vatrenog oružja pogodio kontejner koji služi graničnim službenicima granične policije i carine Republike Kosovo“, navodi se u saopštenju iz policije.
Dodaje se da se na osnovu prvih informacija, sumnja da je granata došla iz pravca sela Tušnica, koje se nalazi na teritoriji Srbije.
„Nije bilo povrijeđenih, istraga je u toku. Saobraćaj se na ovom prijelazu odvija bez problema“, navodi se u saopštenju iz policije.
Podsjetimo, danas se na Kosovu održavaju lokalni izbori, birališta su zatvorena, a odnosi između Srba sa sjevera Kosova i zvanične Prištine su znatno pogoršani zbog nedavnih akcija specijalne jedinice ROSU i sukoba koji su izbili između građana srpske nacionalnosti i Policija Kosova.
Nasuprot Slobodnoj Bosni, Nedeljnik, koji je takođe izvorno objavio netačnu vijest sa Bete, pažljivije je pristupio ispravci.
Sada prenoseći ispravku iste agencije, uz novi i jasan naslov da je metak pogodio kontejner carine, u lidu vijesti naveli su da se radi o demantijima da je izvršen napad bombom na kontejner policije i carine na prijelazu Jarinje.
Takođe su se ogradili time što su naglasili da je prvobitna vijest agencije Beta sadržala navode da je portparol „potvrdio da je izvršen napad bombom na kontejner policije i carine na prijelazu Jarinje”, a potom i da je za drugi medij, N1, „naknadno objasnio“ da se radilo o hicu iz vatrenog oružja, dodajući još jedan lokalni medijski izvor – Radio Kontakt plus, za koji je ovaj portparol takođe dao ispravku.
Nedeljnik je i u odjavi vijesti, istaknutim slovima naveo i sljedeće: Napomena: U prethodnom izvještaju naslov je glasio “Policija Kosova potvrdila napad bombom na kontejner na prijelazu Jarinje”, prema inicijalnom izvještaju agencije Beta.
Više medija je nakon netačne vijesti objavilo zasebno ispravljenu vijesti, ali ponovo na senzacionalistički i tabloidan način.
„PROJEKTIL IZ VATRENOG ORUŽJA POGODIO KONTEJNER NA JARINJU Kosovska policija: Granata došla iz pravca Srbije“, naslov je u Blicu, dok se u tekstu, u kojem se poziva na portal Kosovoonline, koriste sve vrijeme termini „projektil“ i „granata“, koji u širem tumačenju upućuju na teškokalibarsko oružje i topovsko punjenje.
Iako je bilo više medija koji su ovu vijest u međuvremenu korigovali – bilo objavljivanjem nove, povlačeći je čak i sa svojih sajtova, ili ispravkom stare, lažna vijest je ipak i četiri dana kasnije ostala na više portala gdje se i do objavljivanja naše vijesti može i dalje kao takva čitati.
Ona je tako i dalje dostupna na popularnim portalima, poput sarajevskog Avaza –„Sa teritorije Srbije bačena bomba na granični prijelaz Jarinje“, ili Danasa: Napad bombom na punkt policije i carine na prijelazu Jarinje.
Takođe, ostala je i na onim portalima, koji su imali tablodne ili senzacionalističke naslove (PONOVO HAOS NA JARINJU! Bačena bomba na punkt policije i carine, Drama na Kosovu: Izvršen napad na granični prijelaz Jarinje).
Kao što se netačna vijest preko dvije agencije – sa Kosova, pa potom iz Srbije munjevito raširila Srbijom i regionom, isto se dogodilo i sa medijima na albanskom, koji su i u naslovu i u lidu u prvi plan isticali bombu.
Ni više medija na albanskom nije potom objavilo ispravku. Ili su, poput Kohe i portala Telegrafi, potvrdu iz policije objavili samo kao dopunjenu vijest na prethodnu o napadu bombom, na osnovu čega se ne dobija tačno razjašnjenje da se radi o netačnoj vijesti, već, štaviše, samo kao o ažuriranom događaju.
Nasuprot njima portal Kallxo je na dan izbora detaljno objasnio lažnu medijsku putanju vijesti o napadu bombom u čemu je jedinstven među medijima na albanskom.
U tekstu „Medij je slagao o napadu bombom na granični prijelaz Jarinje„, Kallxo je bio redak medij koji nije objavio netačnu vijest agencije KosovaPress, već je iz više sopstvenih izvora pribavio potvrdu da se ne radi o napadu bombom, već da je u pitanju metak, uz napomenu da su se „prve sumnje“ ticale čak i toga da je metak ispaljen iz oružja sa „jačim kalibrom, a možda čak i iz snajpera“, da bi se tek nakon njih oglasila i Policija Kosova službeno sa potvrdom da se radi o metku.
Ovaj portal je u zaključku teksta naveo i to da čak i nakon što se Policija Kosova službeno oglasila, portal „Reporteri“, je objavio netačnu vijest „Policija potvrdila: Policajci i carinski službenici napadnuti ručnom bombom“, a da uprkos ovakvom naslovu u samom tekstu se navodi da se radilo o metku.
Kada su u pitanju mediji na srpskom na Kosovu, gotovo svi lokalni mediji, uz pojedine izuzetke, nisu preneli netačnu vijest. Tek nakon što se oglasila Policija Kosova, ili nakon što su i sami pribavili zvanične informacije, objavili su da se radi o metku, uz napomenu na ono što se prethodno dogodilo – šta je objavljeno.
Netačna vijest da je na policajce i carinike na Jarinju bačena bomba, da je izvršen napad, uslijedila je samo nekoliko dana nakon novih nemira u opštinama Sjeverna Mitrovica i Zvečan kada su se sukobili srpski demonstranti i specijalne jedinice Policije Kosova, u kojima je jedna osoba teže povređena vatrenim oružjem i dvje nedjelje nakon što je okončana 13-dnevna blokada magistralnih puteva upravo kod Jarinja i Brnjaka, tokom koje su na ovim putevima pored srpskih barikada sve vrijeme boravile i specijalne jedinice Policije Kosova.
Netačna nulta vijest i dalje se može čitati na portalu KosovaPress, kao i mnogobrojni ogorčeni i neprijateljski nastrojeni komentari ispod ovakvih vijesti širom regiona – onih koji medijima bezuslovno vjeruju.
