Podizanje tenzija, moralno arbitriranje... Helsinški bilten: Srpska ofanziva na region

Urušavanje svjetskog poretka i neizvesnost u pogledu orijentacije nove američke administracije, kao i sve dublje prisustvo Rusije na Balkanu, značajno utiču na dinamiku u regionu.

Mobilišuća moć Evropske unije (EU) vremenom se istopila, a beskompromisno nadmetanje inostranih aktera na sceni, blokiralo je proevropske snage, uvodeći region u regresiju. Srbija od novoizabranog američkog predsednika Donalda Trumpa očekuje da bude manje fokusiran na Balkan od prethodne administracije, odnosno da će napraviti nagodbu sa Rusijom oko podjele sfera na Balkanu. Uz procenu da će spoljna politika novog američkog predsjednika počivati više na pogodbama nego na principima, stručnjaci i analitičari nalaze analogiju s poznatim dogovorom u Jalti, o podjeli interesnih sfera.

Takvo uvjerenje se već nekoliko mjeseci odražava na ponašanje i retoriku vodećih ministara u vladi premijera Aleksandra Vučića. Osim toga, sve češće se pojavljuju analize i spekulacije o neodrživosti Bosne i Hercegovine i Makedonije, a kao “rješenje” se nudi stvaranje velike Albanije, velike Srbije i velike Hrvatske. Smatra se da je to jedini garant za stabilnost na Balkanu, kao i da je multikulturalnost prevaziđen projekt.

U međunarodnom vakuumu, nakon, najprije izlaska Velike Britanije iz EU, a potom pobjede Trumpa u Sjedinjenim Američkim Državama (SAD) i odsustva ozbiljnijeg angažmana međunarodne zajednice u regionu, Srbija uz podršku Rusije, obnavlja ambiciju da nametne svoj nedovršeni nacionalni projekat. Podizanjem tenzija, moralnim arbitriranjem čitavom regionu, uz stalno ukazivanje na navodno "loš položaj Srba u regionu", u toku je svakodnevna kampanja protiv svih susjeda. 

Šef diplomatije Ivica Dačić je čak zaprijetio da “jedva čeka” da se u međunarodnim organizacijama pojavi neko važno pitanje za Makedoniju ili Crnu Goru, "pa ćemo videti kako će se Srbija postaviti”.

 Takav odnos prema susjedima dovodi u pitanje orijentaciju Beograda koji je zvanično još uvijek opredjeljen za članstvo u EU, što podrazumjeva konstruktivnu regionalnu saradnju.

Srpska nacionalna elita je priželjkavala međunarodne okolnosti koje će joj, uz pomoć Rusije, omogućiti zaokruživanje nacionalnog projekta. Rusija u stvaranju te iluzije igra važnu ulogu, jer je veoma duboko ušla u srpsko javno mnjijenje s tezom da „Srbi treba da budu veoma srećni što nisu u EU. Isto važi i za Crnu Goru i Makedoniju“.

Ističe se da rusofilsko raspoloženje srpskog naroda i ogromna simpatija prema Rusiji, i lično prema predsjedniku Vladimiru Putinu, predstavljaju veliko i dragocjeno nacionalno nasljeđe, s tim što je to rusofilstvo očigledno i svakom posmatraču sa strane, pa i sa Zapada.

Ruski ambasadfor u Beogradu Aleksandar Čepurin naglašava da rješavanje problema bez Srbije a “kamoli protiv Srbije“ neće uspjeti, kao i da je preoružavanje Srbije odavno potrebno. On ističe da je tokom 2016. godine značajno ojačala saradnja u svim sferama i da se nada da će 2017, biti blistavo uspješna za rusko-srpske odnose.

Uprkos oštrim reakcijama u regionu na Dačićeve izjave, Beograd tvrdi da Srbija mora da izgradi most povjerenja sa susjedima, ali da je jasno da većina bivših zemalja SFRJ ne djeluje samostalno prilikom donošenja svojih odluka. Sve bivše jugoslovenske republike su, kako se ističe, igrači u nečijim rukama. Jer, susjede boli istina, a Srbiju njihova „izdaja“. Zato niko nema pravo da se ljuti na „Beograd što brani svoje interese“.

Destabilizirajućem ponašanju Srbije na ruku ide i krhka unutrašnja stabilnost u nekim od susjednih zemalja, prvenstveno u Bosni, Makedoniji i Crnoj Gori. Dok, s jedne strane, neformalno (Crna Gora), ili formalno (BiH) sama doprinosi krhkosti unutrašnje političke ravnoteže u tim zemljama, s druge strane, nastoji da u tome profitira, nastojeći da ostvari sopstvene interese. 

KONTINUIRANA DEMONIZACIJA KOSOVA

Bez obzira na potpisani sporazum sa Prištinom, Beograd uporno nastavlja sa kampanjom protiv Kosova i Albanaca, što je u suprotnosti s duhom Sporazuma. Vodi se međunarodna kampanja protiv prijema u međunarodne organizacije, posebno u UNESCO. Srbija je već uspjela prošle godine da ospori članstvo Kosova u toj organizaciji.

Nedavno je bivši šef Misije UN na Kosovu Soren Jasen Peterson izjavio da Srbija čini sve kako bi destabilizovala nezavisnost Kosova i da EU treba snažnije da uslovi Srbiju.

Na sve pritužbe zbog odnosa prema Kosovu, Beograd odgovora da upravo Priština destabilizuje Kosovo, jer odbija da formira zajednicu srpskih opština.

Ambasador Srbije pri UNESCO Darko Tanasković tvrdi da bi „ulazak Kosova u UNESCO imao nesagledive posledice po srpski identitet i kulturno nasleđe u Pokrajini“.

Hapšenje Ramusha Haradinaja u Francuskoj, na osnovu potjernice Srbije dodatno je poremetilo odnose s Kosovom i do daljnjeg blokiralo dijalog. Francuski sud je za sada pustio Haradinaja na slobodu uz kauciju. Srbija i dalje očekuje njegovu ekstradiciju, što je malo vjerovatno.

Srbijanski mediji istovremeno šire tezu da „veterani terorističke OVK“ zbog hapšenja Haradinaja kuju planove za otmice predstavnika srpskih vlasti koji bi posjetili Kosovo. Mediji navode da bi oni pokušali ucjenama da izdejstvuju puštanje na slobodu Ramusha Haradinaja i povlačenje optužnice koju je protiv njega podigao Beograd. 

Predsjednik Odbora za KiM Milovan Drecun izjavio je da se u narednom periodu ne mogu isključiti incidenti na “Kosmetu”, kao i da je opasnost od izvođenja terorističkih akcija na KiM – visoka.

Kompletnu analizu Helsinškog odbora za ljudska prava u Srbiji “Srpska ofanziva na region”, možete preuzeti OVDJE!