Posljednji talas migracije građana Kosova prema zemljama zapadne Evrope, najteže je pogodio Opštinu Dragaš, odnosno područje Gore. U izvještajima se govori da iz mnogih gradova sa Kosova, u najvećem broju mladi, ali i bračni parovi sa malom djecom, preko Beograda i Mađarske, napuštajući Kosovo zbog, kako tvrde, života koji je na tom području postao veoma težak.
Iz istih razloga trend odlaska sa prostora Gore, najprije u zemlje bivše Jugoslavije, a u posljednje dvije decenije u zemlje zapadne Evrope je u naglom porastu. Na osnovu statistika Opštinske Kancelarije za zajednice i povratak, migracija sa prostora Gore nikad nije zaustavljenja. Istina bilo je perioda kada je taj broj bio smanjen, u zavisnosti od stavova pojedinih država prema izbjeglicama, naročito prema manjinama, kaže Uzair Hazma, koordinator za integraciju i prava zajednice u Opštini Dragaš, i nastavlja. Nedavna odluka Francuske i Njemačke da Kosovo proglase nesigurnom zonom za manjine, dodatno je uticala na povećanju migracije.
Sa druge strane, u Gori imamo neprekidne reverzibilne procese, zato što jedan broj izbjeglica koji iz raznoraznih razloga ne ostvari pravo na azil, odnosno ne objezbjedi pravo na boravak, biva deportovan nazad. Program i kriterijumi za pomoć repatriranim licima su veoma strogi, tako da prema kriterijumima Vlade Kosova, samo oni koji su napustili Kosovo do 28. juna 2010. godine, ako budu vraćeni nazad, imaju pravo na pomoć Vlade Kosova. Dok oni koji su napustili Kosovo nakon tog perioda, ukokoliku budu vraćeni, nemaju pravo na takvu pomoć.
Često se mi kao služba koja se bavi tim pitanjima nalazimo u veoma neprijatnoj situaciji, kaže, Uzair Hamza, i nastavlja. Dešava se da prilikom obilaska povratničke porodice budemo svjedoci da porodica nema neophodnih uslova za život, a mi nismo u situaciji da im pomognemo, zato što ne ispunjavaju kriterijume. Prema našim statistikama većina vraćenih porodica u posljednje dvije godine ne ispunjava uslove za korišćenje beneficija Vlade Kosova. Iz tih razloga te osobe nakon kratkog perioda ponovo napuštaju Kosovo i odlaze negdje, u treću zemlju, i to je taj reverzibilni ili povratni proces, odnosno začaran krug u kojem se svih ovih godina vrti naš narod.
Što se tiče pomoći povratnicima koji se nalaze u zemljama bivše Jugoslavije koji spadaju u kategoriju interno raseljenih lica, za njih situacija je znatno povoljnija, kaže Uzair Hamza i nastavlja,tu smo u boljij situaciji da pomognemo uz pomoć Ministarstva za zajednice i povratak.
A i pravni okvir na Kosovu potvrđuje pravo na povratak u skladu sa međunarodnim standardima i navodi sveobuhvatne garancije za zaštitu ljudskih prava i prava zajednica. Ustav izričito previđa da su kosovske institucije dužne da promovišu i olakšaju bezbjedan i dostojanstven povratak izbeglih i raseljenih lica i pomognu im da vrate svoju imovinu i posjede.
Prema našim statistikama u 2014. godini u Gori je vraćno oko 40 porodica iz zapadne Evrope, kao i jedan broj pojedinaca koji su sami otišli na zapad. Međutim u posljednih nekoliko mjeseci prema izvještajima sa terena Goru je napustilo više od četrdeset porodica, dok je broj porodica iz Gore koju su krenuli iz Beograda prema zapadu mnogo veći, a prema nekim nezvaničim podatcima do kojih je došla Opštinska Kancelarija za zajednice i povratak, iz Beograda odnosno Srbije na zapad je samo u zadnjih nekoliko mjeseci krernulo oko sedamdeset porodica, a među njima ima i jedan broj mladih, koji sami bez porodica odlaze na zapad. Ovo je druga migracija, koja se događa mahom iz Srbije, i ona ne pogađa neposredno područje Gore, ali pogađa građane Gore, jer su ti ljudi jednom već migrirali u Srbiju i sada napuštaju i to područje u potrazi za boljim životom. Takođe jedan broj građana Gore koji živi u drugim dijelova bivše Jugoslavije; Makedonija, Bosna i Crna Gora, odlazi u migraciju u zemlje zapadne Evrope, ali u nešto manjem broju.
Prema podatcima iz 2006. godine, 11 hiljada građana Gore živjelo je u bivšim jugoslivenskim republikama, a oko 6 hiljda na zapadu, sada je situacija obrnuta. Prema posljednjim istraživanjima Kancelarije, trenutno se na zapadu nalazi više od 10 hiljada građana Gore. Dok je ukupna brojka, populacije građana Gore oko 30 hiljada.
Kada govorimo o razlozima migracije, želim napomenuti da za građane Gore postoje i različiti razlozi za migraciju, u zavisnosti od perioda u kom se ona događa.
Činjenica je da je najveći talas migracije zahvatio područje Gore neposredno nakon završetka ratnih sukoba na Kosovu. I tada je prema zadnjem validnom popisu od 1981. godine u Gori živjelo 17 hiljada stanovnika. Prema podacima sa popisa stanovništva održanog 2011. godine na Kosovu, u Gori živi 14.735 stanovnika. Dok prema izvještajima opštinske Kancelarije za zajednice i povratak, trenutno se u Gori nalazi ispod deset hiljada stanovnika, kaže Uzair Hamza i nastavlja.
Posmatrajući migraciju od devedesetih godina prošlog vijeka do danas, možemo vidjeti da postoje tri ključna razloga koji se javljaju u različitim periodima zbog kojih građani Gore napuštaju ovo područje.
Prva kategorija građana koja napušta Goru ranih devedestih godina, su oni koji bježeći od mobilizacije, tada počinju ratovi, raspad Jugoslavije. Druga kategorija građana Gore koja napušta ovo područje su građani koji su bili mobilisani za vrijeme NATO intervencije na Kosovu. I treća, posljednja kategorija su ekonomski emigranti, najveći dio populacije pripada ovoj kategoriji. Većiini od ovih građana je oduzeta komercijalna imovina na čitavoj teritoriji Kosova, gde su oni zarađivali za svoju egzistenciju, pa je i to pored nezaposlenosti najveći razlog posljednje migracije. Migracijom iz pomenutih razloga zahvaćeno je devetnaest sela u Gori, račiunajući i opštinski centar Dragaš, istakao je Uzair Hamza i nastavio.
Ako problem migracije u Gori od devedesetih godina prošlog vijeka do danas analitički posmatramo, vidjećemo da u posljednje dvije i po decenije migriraju čitave porodice, migracija je drugačija u odnosu na one pečalbarske koje su dugo godina bile kao tradicija, i gdje su samo muški članovi odlazili u pečalbu, te se nakon izvjesnog vremena vraćali u Goru.
Negdje sam već i rekao i zapisao u jednoj reportaži, a ponoviću jer je od tada prošlo skoro deset godina, a situacija po pitanju migracije je nepromjenjenja. Tada sam zapisao da današnja pečalba ostavlja duboke posljedice po opstanak Gore. To više i nije pečelba, to je seoba. U pojedinim dijelovima napušenih sela ni djeca se više ne smiju igrati, boje se praznih i napuštenih kuća okovanih lancima i katancima, koje se samo jednom godišnje otvaraju, a neke ostaju i po nekoliko godina zatvorene. Sela sve više liče na mjesta za snimanje horor filmova. Zaista, teško je opisati sav jad i bijeda kroz koje prolazi Gora tokom zimskih mjeseci. U nekoliko sela nema ko da očisti put kako bi stari izašli iz kuća, a mrtvima nema ko grob da iskopa. Ono malo što je ostalo, podijeljeno je i posvađano na tabore i partije“. To je slika današnje Gore.
Kao čovjek koji se 15 godina bavi pitanjima zajednice, pozivam sve da prevaziđu političke razlike i rade zajedno na dobrobit zajednice. Da otvorimo nova radna mjesta, da stvorimo bolje uslove i da jednom zauvijek zaustavimo migraciju sa ovih prostora, zaključuje Uzair Hamza, koordinator za integraciju i prava zajednice u Opštini Dragaš.
